Yasemin Ulutaş
Zero-Knowledge, yalnızca bilgi alışverişi ve diğer işlemleri yürütmek için daha güvenli bir yaklaşım sunma niyetiyle ortaya çıktı. Piyasaya sürüldüğünden beri çok ilgi gören bu teknoloji yalnızca Web3’ü değil, diğer endüstrileri de dönüştürme potansiyeline sahiptir.
Zero-Knowledge, hiçbir parolanın paylaşılmadığı ve çalınmasının imkansız olduğu bir kimlik doğrulama yöntemidir. Bu yöntem, işlemde kullanılan gizli bilgileri ifşa etmeden işlemin başarıyla tamamlandığını doğrulamak için bir yol sunarken gizliliği korur. Zero-Knowledge Proofs (ZKPs); verilerin elde edilme, kullanılma ve alınıp satılma şeklini dönüştürme potansiyeline sahiptir. ZKP’lerin farklı alanlarda farklı uygulamaları da vardır.
ZKP’lerin ilk ve en faydalı kullanım durumu, gizlilik odaklı ilerleye kripto endüstrisidir. ZKP’ler başlangıçta Zcash ağındaki korumalı yani özel ödemeleri desteklemek için geliştirildi ve daha sonra diğer ağlara genişletildi. ZKP’lerin diğer önemli kullanım durumu, temel alınan L1 üzerinde geçerlilik kanıtları oluşturmaktır. ZK-rollups, ilk olarak destekleyici ödemelerle veya tek bir uygulamayla, örneğin ZKP’lerin kolayca oluşturulabileceği bir DEX ile başladı. Buradaki örnekler, zkSync 1.0 ve Loopring’i içerir. Daha sonra Starknet, zkSync 2.0, Polygon zkEVM ve Scroll dahil olmak üzere piyasada genel amaçlı zkEVM uygulamasında kullanılmaya başlandı.
Gizlilik odaklı uygulamaların dışında ZKP’ler, diğer blok zinciri protokolleri içinde başka uygulamalarda da yer aldı.
Mina, blok zinciri durumunu küçük bir boyuta sıkıştırmak için ZKP’leri kullanır. Mina ağında bir blok oluşturulduğunda, zk-SNARK’lar bu bloğun geçerliliğini sağlayan bir kanıtını oluşturmak için kullanılır.
Filecoin, verilerin doğru şekilde depolamasını sağlamak için ZKP’leri kullanır. Bu işleme Proof-of-Replication (PoReb) denir. ZKP’ler, belirli düzeyde güvenlik koşulları isteyen Filecoin kullanıcıları için garanti sağlar.
Celo Plumo, telefonlarda ve kaynakları sınırlı diğer cihazlarda kullanılabilen ultra hafif ağ istemcilerinin oluşturulmasına izin vermek için ZKP’leri kullanır.
Dark Forest, oyun sektöründe ZKP’lerin en popüler uygulamasıdır.
ZKP’leri blok zinciri ile entegre ederek kullanıcılar, karmaşık belgeleri güvenli bir şekilde iletebilirler. Verileri parçalar halinde şifreleyerek kullanıcıların belirli blokları ve bunların içindeki bilgileri kontrol etmelerine izin verirler. 2011 yılında zk-SNARK’ların piyasaya sürülmesinden bu yana çeşitli algoritmalar geliştirilmiştir. 2018’de ise Starkware’in kurucuları, süreyi kısaltmak için STARK’ı geliştirmişti. Bu teknoloji, StarkNet dahil olmak üzere Starkware’in çeşitli ürünlerinin temelinde bulunur.
ZKP’lerin popülaritesi gittikçe artmaktadır ve yüksek verimli DeFi protokolleri için uygulamaya özel L2’leri etkinleştirebilir. ZKP’ler yürütme ve düzenlemeyi gerçekleştirirken fikir birliği ve veri kullanılabilirliği L1 tarafından işlenir. Ancak uygulamaya özel ZKP’ler başlatmak mevcut teknolojiyle hâlâ karmaşıktır. Bu noktada ise SDK’ların altyapı sunabileceği düşünülüyor.
- Bu da ilginizi çekebilir: Layer-2 Ölçekleme Çözümü: Zero-Knowledge (ZK) Rollups Nedir?
Kripto paralar ve blockchain hakkındaki her türlü sorunuz için telegram kanalımıza davetlisiniz. Kanala katılmak için tıklayınız.
Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Burada yer alan ve hiçbir şekilde yönlendirici nitelikte olmayan içerik, yorum ve tavsiyeler genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir.
Hiçbir şekilde yönlendirici nitelikte olmayan bu içerik, genel anlamda bilgi vermeyi amaçlamakta olup; bu içeriğin, yatırımcıların alım satım kararlarını destekleyebilecek yeterli bilgileri kapsamayabileceği dikkate alınmalıdır. Bu sayfalarda yer alan çeşitli bilgi ve görüşlere dayanılarak yapılacak ileriye dönük yatırımlar ve ticari işlemlerin sonuçlarından ya da ortaya çıkabilecek zararlardan KoinSaati sorumlu tutulamaz.
