Web 3.0 Nedir ?

Web 3.0 nedir sorusuna cevap vermek için, önce internet tarihinde yani Web 1.0 ve Web 2.0’da yolculuk etmemiz gerekir. 

İnternet, başlangıcından bu yana büyük değişiklikler geçirdi. Salt okunur internet olan Web 1.0’ın yerini, 2000’li yılların başında kullanıcılara bir platformda yalnızca görüntüleme değil aynı zamanda etkileşime girme ve içerik oluşturma imkanı veren Web 2.0 aldı. 

Web 2.0 mükemmel özellikler sunsa da, büyük hizmet sağlayıcılarına, teknoloji devlerine ve reklam ağlarına artan miktarda kontrol sağlaması gibi ciddi sorunları vardı. 

Kripto para birimlerine ek olarak, blok zinciri ağları interneti demokratikleştirmek için bir hareket başlattı ve sonunda Web 3.0’ın gelişmesine yol açtı.

Web 2.0 ile İlgili Sorunlar

Web 2.0’ın state (durum) kavramıyla alakalı sorunları vardır. State, alıcının (sunucunun), bir istemci (bir hizmete erişmek için kullanılan bilgisayar donanımı veya yazılımı) hakkında elinde tuttuğu bilgileri ifade eder.

Web oluşturma protokolleri (HTTP, SMTP gibi), basitliği nedeniyle “internet stateless” bir temelde çalışır. Yani bir sunucu, bir kullanıcının etkileşimleri veya oturumlarının geçmişi hakkında veri tutmaz. Netflix’te program izlemek veya Spotify’da en sevdiğiniz şarkıları dinlemek istediğiniz her sefer, yeni bir hesap oluşturduğunuzu hayal edin. İşte stateless interneti böyle açıklayabiliriz. 

State, internetin verimli çalışmasını sağladı ve muazzam bir değer kattı. Hizmet sağlayıcılar, kullanıcının durumu ve etkinliği hakkında bilgi toplamak için çerezleri kullanmaya başladı. Kullanıcının cihazında web tarayıcısı tarafından bilgi toplamak için saklanan küçük veri parçalarına çerez denir. Google, çerezi şu şekilde ifade eder;

“Çerezler, ziyaret ettiğiniz web siteleri tarafından oluşturulan dosyalardır. Çerezler göz atma bilgilerini kaydederek çevrimiçi deneyiminizi daha kolay hale getirir. Çerezler sayesinde siteler oturumunuzu açık tutabilir, site tercihlerinizi hatırlayabilir ve size yerel olarak alakalı içerik sunabilir.”

Çerezler, web’in stateful (durum denetlemeli) olmasına yardımcı olurken, sağlayıcılar da bunları oluşturmaktan ve kontrol etmekten sorumlu oldu. Sağlayıcılar bu şekilde kullanıcı state’i, yani durumu üzerinde hakimiyet kurmaya başladılar.

Stateful web yolunda Google veya Facebook gibi şirketler kullanıcı state’ini merkezi sunucularda tutmaya başlayınca, tüketicilerin platformlarında yarattığı değer üzerinde nihai kontrole sahip oldular.

Kullanıcılar kendi state’inin kontrolüne sahip olamadıkları için bir yerden başka bir yere state transfer edemezler. İnternetin gelişmesi nedeniyle artık bilgi aktarımı çok kolay olsa da, hem tüketiciler hem de küçük işletmeler bu değer ticareti faaliyetinden yararlanamamaktadır.

Bununla birlikte şirketler kâr elde etmek için alternatif bir çözüm olarak reklam alanına yöneldi. Bu iş modeli teoride işe yarayabilirken, Facebook ve Google gibi teknoloji devleri dijital reklam alanına hakim olduklarından (her işlemden aracı olarak pay aldıkları için) pratikte verimsizdir.

Web 3.0: Etkin Stateful (Durum Denetlemeli) Internet

Önceki bölümdeki sorunları düzeltmek için internet kullanıcıları, state’i ve onunla oluşturulan değeri, herhangi bir merkezi sağlayıcı engeli olmadan, herhangi bir katılımcıya oluşturabilmeli, kontrol edebilmeli ve aktarabilmelidir

Bitcoin ve Ethereum gibi blokzinciri ağları bunu mümkün kıldı. Kripto projeleri, internetin bir sonraki sürümü olan Web 3’ü oluşturma hedefiyle uygulamalarını ve hizmetlerini üzerlerinde oluşturmaya başladı bile.

Daha adil ve açık bir web’e doğru hareket eden blokzinciri ağları, farklı layer’lar (katman) üzerinden çalışır:

• State Layer: En üstte konumlanan state layer, alttaki katmanlarda meydana gelen her aktivitenin, etkileşimin veya olayın state’ini yakalar ve korur. Bu layer, halka açık blokzinciri (örneğin, Ethereum, Bitcoin) tarafından sağlanır.
• Computational Layer: Bu katmanda geliştiriciler, state layer ile etkileşime girebilir ve blokzinciri ağının karmaşıklığına göre talimatlar verebilir. Bitcoin’de computational layer, Bitcoin komut dosyası iken, Ethereum’da bu görevden Ethereum Sanal Makinesi (EVM) sorumludur.
• Component Layer: Computational layer’ın üzerine inşa edilen öğeleri içerir. Bunların örnekleri arasında coin’ler, NFT’ler, sabit paralar ve dijital kimlik çözümleri bulunur.
• Protocol Layer: Component’lerin çalışması için geliştiricilerin işlevler eklemesi ve protokol biçiminde standartlaştırılmış bir kural dizisi oluşturması gerekir. Bunlara, türevler için dYdX, ticaret için Kyber Network ve borç verme için Aave örnek verilebilir. 
• Scalability Layer: Computational layer ile uyumlu olarak, blokzinciri ağının performansını iyileştirmek için yan zincirleri ve diğer çözümleri içerir. Örnekleri arasında Bitcoin’in Lightning Network’ü ve Ethereum’un Raiden’ı sayılabilir.
• User Control Layer: Birincil işlevleri, kullanıcılara state layer aracılığıyla işlemleri imzalama yeteneği sağlarken, özel anahtarlarını yönetmeyi içerir. Bu nedenle hem barındırılan hem de kullanıcı tarafından kontrol edilen cüzdanlar bu katmanda bulunur.
• Application Layer: Yukarıdaki katmanların üzerine inşa edilmiş DApp’ler içerir. Örneğin, bu, Ethereum tabanlı CryptoKitties oyununun veya UniSwap platformunun (hizmetle etkileşim kurmak için cüzdanınızı bağlayabileceğiniz) web uygulamasıdır.

Yukarıdaki katmanlara ek olarak Web 3, blok zinciri ağlarının madenciler tarafından sürdürüldüğü ve Web 2 çözümlerinin kullandığı merkezi sunucular yerine binlerce bilgisayarda veri depolanan merkeziyetsiz bir mimari kullanır.

Sonuç olarak, kullanıcılar Web 3 platformları ve içerikleri üzerinde doğrudan kontrole sahiptir. Web 3.0, state ve değerin orijinal olarak oluşturulmasına, korunmasına ve aktarılmasına izin verirken, her bir ağın kurallarına uyan herhangi bir katılımcıya erişim sağlar.

• Bu da ilginizi çekebilir: Web 3.0 Kavramının Geleceği Nasıl Şekilleniyor?
• Bu da ilginizi çekebilir: Youtube, Kripto Piyasasında Deneyimli Web3 Direktörü Arıyor

Kripto paralar ve blockchain hakkındaki her türlü sorunuz için telegram kanalımıza davetlisiniz. Kanala katılmak için tıklayınız.