Kübra Çorluk
Amerika Birleşik Devletleri, plastik çağ başladığından bu yana polimer inovasyonda şüphesiz lider olmuştur. Bu şöhret kısmen Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan kimyagerlerin marifetlerinden, kısmen de polimer inovasyonunun sanayi, hükümet ve akademik kurumlardan aldığı destekten kaynaklanmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri, Çin gibi yükselen sanayi ülkelerinden kaynaklanan, ekonomik mücadelelerle karşı karşıya kaldıkça, bu destekleyici atmosferin ABD’nin yeni keşiflerin ve gelişmelerin ön saflarında kalmasına fırsat tanıdığına dikkat etmek önemlidir.
Plastik Çağ Amerika’da başladı. 1869 yılında John Wesley Hyatt, Fildişi için yapay bir yedek malzeme ararken, ilk sentetik plastik olan selüloit’i icat etti. Bilardonun artan popülaritesi fildişine yoğun bir talep yarattı, bu yoğun talep fildişinin sahibi olan filleri zor bulunan bir kaynak haline getirdi. Hyatt’ın icadı, uygulanabilir bir fildişi ikamesi için vaat edilen 10.000 dolarlık ödülden ilham aldı. Birkaç yıl süren deneylerden sonra pamuktan elde edilen nitratlı selülozu, kâfur’la harmanlayarak, fildişi, kaplumbağa kabuğu, keten ve diğer doğal malzemeler gibi görünen ve hissettiren, işlenebilecek hafif, güçlü bir malzeme üretebileceğini keşfetti.
Hyatt’ın icadı bilardo topları için ideal değildi; toplar çarpıştıklarında patlayıcı bir çatlama yaptı. Ancak üreticiler kaplumbağa kabuğu tarakları ve keten gömlek yakaları gibi pahalı olanları taklit eden diğer selüloit ürünleri üreterek, mal üretimde bir devrim yarattılar. İnsanlar doğanın sağladığı şeylerle sınırlıydı, ta ki sentetik polimerlerin yaratılmasına kadar. Selüloit Hyatt ile doğaya bağılılığımızı gevşeten yeni ve kullanışlı malzemelerin geliştirilmesine kapı açtı.
Plastikler, sadece insanları dünyanın maruz bıraktığı maddi kısıtlamalardan kurtarmakla kalmadı, aynı zamanda zengin ve fakir arasındaki sosyal bölünmeleri de zayıflattı. Selüloit fırçalar ve tarakları daha pahalı versiyonları taklit etti. Keteni taklit eden, temizlemesi kolay selüloit gömlek manşetleri ve yakaları satın alabilen işçi sınıfı erkekler, zengin iş adamlarıyla uyum sağlamasına imkan verdi. Ucuz tüketim malları, maddi zenginliği daha yaygınlaştırarak sınıf ayrımlarını bulanıklaştırdı.
1907’de Bakalit’in icadıyla plastik, daha da ucuzladı ve yaygın olarak kullanılabilir hale gelmiştir. Leo Baekeland, elektrik yalıtımı için kullanılan doğal bir madde olan “gomalak” için sentetik bir yedek parça aramaya çıktığında hali hazırda zengin bir kimyager mucitti. Bakalit adını verdiği dayanıklı plastik icadı sadece mükemmel bir yalıtkan değildi; aynı zamanda seri üretim ve tüketim mallarında kullanım için selüloitten bile daha iyi mükemmel bir malzemeydi.
Bakalit o kadar başarılı oldu ki DuPont ve Dow gibi büyük kimya şirketlerine daha fazla plastik geliştirmeye yatırım yapmaları konusunda ilham verdi. Hyatt ve Baekland çoğunlukla bağımsız çalışırken, Amerikan şirketlerinin büyümesiyle, organize ticaretin kaynakları ve desteğiyle polimer inovasyonunu sağladı. Bu yeni kurumsal araştırma girişimleri, belirli özelliklere sahip malzemeleri aramak yerine, Hyatt ve Baekeland’ın yaptığı gibi, yeni polimerler icat ederek ve sonra bunların nasıl kullanılabileceğini bulmak için çalışmıştır.
Bu icatlardan bazıları tamamen tesadüf keşfedilmiştir. 1938’de kimyager Roy Plunkett, teneke kutusunun kaygan beyaz bir cisimle kaplı halde bulduğunda, yeni soğutucu akışkanlarla deneyler yapıyordu. Yeni polimerin sürtünmesiz, kaygan özelliklerinin birçok faydalı uygulamaya sahip olabileceğini fark etti. Teflon olarak pazarlanan sürpriz keşfi, tıbbi ekipmanlardan, yapışmaz tencereye ve tavalara kadar her alanda kullanılmaktadır.
Bilimsel araştırmalar, İkinci Dünya Savaşının Amerikan Zaferi için kritik olduğunu kanıtladı. Savaş sadece savaş alanlarında değil, araştırma laboratuvarlarında da kazanılmıştır. Amerikalılar, kauçuk, metal, yün, ahşap ve pamuk gibi zor bulunan doğal kaynaklar yerine geçebilecek ve performansını geliştirecek alternatif malzemeler araştırmışlardır. Polimer bilimindeki ilerlemeler gerekli malzemeleri sağladı ve plastikler savaş çabalarında çok değerli olduğunu kanıtlamıştır. Örneğin 1935’te icat edilen naylon paraşütler, halatlar, vücut zırhı ve daha fazlası için kullanılmıştır. Plexiglas, uçak camları için cama hafif ve dayanıklı bir alternatif sağladı ve yapışmaz Teflon, atom bombasında kullanılmıştır.
Savaş sona erdiğinde, Amerikan ekonomisi tank ve uçak üretmekten, tüketim maddeleri üretmeye doğru yön değiştirdi. Yeni plastik icatlar, Amerikalıların yaşam kalitesini geliştirerek yine değerli olduğunu kanıtlamış oldu. Örnek olarak, plastik gıda ambalajları gıda güvenliğini geliştirdi ve insanların alışveriş yapma şekillerini değiştirdi. 1927’de Willam Hale Charch tarafından tamamlanmış, neme karşı dayanıklı selofan, yiyecekleri bozulmaya ve kirlenmeye karşı korumuştur.
Selafon reklamları alışveriş yapanlara, sağlık önlemlerini hatırlattı: “Garip eller, meraklı eller, kirli eller. Mağazalarda satın aldığımız şeylere dokunmak, hissetmek, incelemek. Tezgahın karşısındaki ellere karşı korumanız sağlam, temiz, mikrop geçirmez selofandır.” Tüketiciler, selofan ambalajlara olumlu yanıt verdikçe, plastik ambalaj marketlerde yaygınlaştı. Ayrıca selafon yiyeceklerin daha uzun mesafelere transfer edilmesine ve daha uzun süre taze kalmasına izin vererek, bozulmaların önüne geçerek yiyecek israfını azalttı.
Plastik icatlar Amerikan toplumunu daha iyiye doğru değiştirdi. Plastiğin düşük maliyeti ve çok yönlülüğü, tüketim mallarını daha geniş ölçüde erişilebilir hale getirdi ve sayısız alanda kritik gelişmelere yol açtı. Plastikler, köpükle takviye edilen gösterge panelleri ve bisiklet kaskları gibi icatlarla güvenliği arttırdı. Plastikler ayrıca cep telefonlarını ve diğer yüksek güçlü bilgisayarları yaratan teknolojik devrimi de mümkün kıldı. Amerikan yaşam standartları, son yarım yüzyılda plastikler sayesinde büyük ölçüde iyileşmiştir.
Yenilikçiler, plastik üretmek ve kullanmak için yeni yollar aramaya devam ediyor. Son zamanlarda, mısır ve şeker gibi bitki kaynaklarından yapılan plastikler tanıtılmıştır. Bilim adamları ayrıca, atık sorunlarını çözen gerçekten toprakta çözünebilen plastik üretiminin yollarını araştırıyorlar. Geçen yüzyılın inanılmaz gelişmelerine sınırlar ve yönetmelikler değil, devlet desteği yardım sağlamıştır. Bilimsel gelişmelerin hızlanması sürdürmek için, yenilik teşvik edilmeli ve desteklenmesi gerekmektedir.
Kaynak: https://www.sciencehistory.org/case-study-the-benefits-of-plastic-innovations
