Semih Yiğit
Blokzinciri dünyasında geliştiricilerin üzerinde çalıştığı en büyük problemlerden birisi: Ölçeklendirme. Ölçeklendirme problemi bizim karşımıza yüksek işlem ücretleri ve yavaş işlemler olarak çıkıyor. Arka planda hem felsefi hem de teknik heyecan verici bir tartışma var.
Bu yazı dizisi 3 bölüm halinde yayınlanacaktır. Bu bölümde tartışmayı anlamak için temel olması açısından ölçeklendirme yollarından bahsedeceğiz.
Ölçeklendirme Yolları Nelerdir?
Ölçeklendirme çözümlerinin iki yolu vardır: zincir üstü ve zincir dışı. Her iki yolun artısı ve eksisi olmakla birlikte tam olarak hangisinin gelecekteki büyüme için daha iyi olduğu konusunda net bir fikir birliği söz konusu değildir.
Zincir Üstü Ölçekleme
Zincir üstü (on-chain) ölçekleme blokzincirinin kendi üzerinde bir şeyleri değiştirerek daha hızlı yapma felsefesine dayanır. Örneğin yaklaşımlardan birisi, bloklara işlenen veri miktarını küçültmekle ilgilidir. Böylece blok daha fazla sayıda veri alabilir. Bitcoin’in SegWit olarak bilinen güncellemesi böyledir. Verilerin işlenişine dair olan bu güncelleme ağ kapasitesine hatırı sayılır bir iyileşme sağladı.,
Bir diğer yöntem ise, blok oluşturma oranını arttırmaktır. Bu bir noktaya kadar yardımcı olur. Ağ üzerinde yeni bir bloğun yayılmasında geçen süre ile alakalı olarak bu konuda sınırlamalar mevcuttur. Basitçe anlatmak gerekirse, bir bloğu oluşturmak için ondan önceki bloğun ağ üzerindeki tüm düğümler (node) tarafından onaylanması gerekir. Bu kısımda konsensüs mekanizması ile ilgili sorunlar karşımıza çıkar.
Ölçeklendirmenin başka bir yolu ayrık blokzincirler arasında kesintisiz iletişim sağlamaktır. Farklı zincirler kendi aralarında işlem yapabilirse her bir ağ bu kadar çok veriyi işlemek zorunda kalmaz. Ağlar arasında gönderilen verilerin %100 doğru olması gerekir. Bunu sağlamak için ise ayrı bir işleme ihtiyaç vardır. Polkadot ve türevlerinin yapmaya çalıştığı şey tam olarak budur. Bu platform, akıllı kontratların yanı sıra, birden fazla yerel zinciri birleştirerek tüm merkeziyetsiz ekosistemin birlikte çalışarak ölçeklenmesini sağlar.
Parçalama (sharding) diye adlandırılan bir başka teknik daha var. İşlemler parçalara ayrılır ve farklı düğümler yalnızca belirli parçaları onaylar. Böylece verimli bir şekilde işlemi hızlandırmak için süreç paralel olarak çalışır. Bu iş ispatı (PoW) ve pay ispatı (PoS) konsensüslerine uygulanabilir. Aynı zamanda Ethereum 2.0’ın önemli bir parçasını oluşturacaktır. Bu teknik bize ağın kapasitesini ve hızını arttırmayı sunar ve geliştiriciler bu teknik ile saniyede 100,000 işlemin gerçekleşeceğini umuyorlar.
Öte yandan parçalama tekniğinin Ethereum’a uyarlanması birkaç yıl sürecektir. Bunun yanı sıra bazı eleştirmenler bunun işi daha karmaşık hale getirdiğini ve güvenliği etkilediğini söylediler. Bunun nedeni ise bir saldırı sonucunda çift harcama ihtimalinin artmasıdır. Çift harcama sorunu aynı ETH’lerin iki farklı adrese gidebilmesi demektir. Buradaki problem tek tek parçaları ele geçirmek için %51 saldırısından çok daha az kaynağın yeterli olmasıdır.
Bazı projeler ise düğüm miktarını sınırlandırarak hızı arttırmayı hedeflerler. Bu Ethereum’un felsefesinin tamamen dışındadır. Örnek olarak EOS, sadece 21 doğrulayıcı (validator) ile sınırlandırılmıştır. Bu sistem ağa saniyede 4,000 işlem yapabilme kapasitesi kazandırdı. Geliştiriciler ölçeklemeye devam etme konusunda kendilerine güveniyorlar ve böylece Ethereum’un bu alandaki ana rakiplerinden biri oldular. Doğal olarak, sınırlı doğrulayıcı modeli bir tür merkezi yapı olarak nitelendirilir.
Son olarak bir blokzincirini ölçeklendirmenin en tartışılan yollarından birisi blokların boyutunun arttırılmasıdır. Bu Bitcoin Cash’in Bitcoin’den ayrılırken benimsediği meşhur yaklaşımdır. Bitcoin Cash topluluğu 1mb limiti istemediler ve projenin kurallarını değiştirerek öncelikle 8mb sonrasında 32 mb olması gerektiğini söylediler. Böylece her blokta işlenen işlem verileri için daha fazla yer açıldı. Bazıları ise blokları sonsuza kadar büyütmenin mümkün olmadığını dile getiriyor. Bu çözümün sadece bir süreliğine problemin üstünü örttüğünü söylüyorlar.
Zincir Dışı Ölçekleme
Blokzincirinin dışında, blokzincirinde hiçbir değişiklik yapmadan ağın verimliliğini yükseltmenin de bazı yolları vardır. Bunlar blokzincirinin üstünde oturdukları için ikinci katman çözümleri olarak adlandırılır. Bu projelerden en çok bilineni Bitcoin için Lightning Network’tür. Basitçe açıklamak gerekirse, Lightning Network düğümleri kendi aralarında kanallar açar ve doğrudan ileri geri işlem yapabilir. Yalnızca kanal kapatıldığında Lightning Network zincirin üzerinde kaydedilen son sayımı iletir. Bu düğümler birbirine bağlanabilir ve çok hızlı ve ucuz bir ödeme sistemi kurabilir. Ana ağ ile çok kısa sürede iletişim kurabilir.
Ethereum’un da tabi ki bu alanda çözümleri var. Bunlardan birisi Raiden Network, Ethereum’un Lightning Network’ü olarak tasarlandı ve Celer Network olarak bilinen daha geniş bir blokzinciri ürünüdür. Bu ürünler yalnızca zincir dışı işlemleri değil aynı zamanda akıllı kontratların işlenmesine izin veren değişiklikleri de uygular. Bu sistemin en büyük engeli henüz gelişme aşamasında olması ve hala açıklar barındırmasıdır. Diğer teknik problem ise kanalların doğru şekilde oluşturulmaması ve kapatılmamasıdır.
Benzer bir fikir ise Sidechain adıyla biliniyor. Bunlar genel anlamda ana zincirin dallarına ayrılmış blok zincirleridir. Yerli varlıkları aralarında hareket ettirme becerisine sahiplerdir. Bu Sidechain’lerin belirli bir amaçla oluşturulabilmesi anlamına gelir. İşlem etkinliğini birincil ağın dışında tutacaktır. Ana zincirde çözülmesi gereken şeyler için genel bant genişliğini serbest bırakacaktır. Bu Bitcoin Liquid Sidechain’i ile yapılır. Ethereum versiyonu ise Plasma olarak bilinir. Buradaki dezavantaj ise her bir Sidechain’in kendisinin düğümler tarafından güvence altına alınması gerektiğidir. Bir kullanıcı onları perde arkasında kimin çalıştırdığından habersizse güvenlikle alakalı sorunlar olabilir.
Yazı dizisinin bir sonraki bölümünde blok büyüklüğünün öneminden bahsedilecektir.
Kriptoparalar hakkında; merak ettikleriniz, öğrenmek istedikleriniz, soru-cevap, güncel analizler için Telegram kanalımızda bizi takip edin ve iletişimde kalın. KoinSaati’nin Telegram Kanalına katılmak için tıklayınız.
