Linux Felsefesinin Etkisi

Tüm işletim sistemlerinin bir felsefesi vardır. Bir işletim sisteminin felsefesi önemlidir. Linux felsefesi nedir ve toplumu nasıl etkiler? Uzun yıllar boyunca yazılım geliştirme yöntemi nasıl değişti?

Farkında olsak da olmasak da çoğumuzun benimsediği bir yaşam felsefesi vardır. “Başkalarına karşı nazik olmak” kadar basit ya da daha karmaşık bir yaşam felsefesi olabilir.

Birçok şirketin de bir çeşit felsefesi vardır. Yazılmamış veya iyi belgelenmemiş olabilirler. 1974’ten 1995’e kadar IBM’de çalıştığım sırada, IBM’in felsefesi iyi belgelenmişti ve kültüre sağlam bir şekilde yerleşmişti. IBM’in felsefesi, kendi iş uygulamalarına ve çalışanlara, müşterilere ve tedarikçilere nasıl davranılacağını kapsıyordu. IBM’in ana yönergesi, deyim yerindeyse, herkese adil, saygılı ve haysiyetli bir şekilde davranmaktı.

Linux ile kapsamlı bir şekilde çalışmaya başlamadan önce, onun bir felsefesi olduğunu hiç bilmiyordum. Demek istediğim, bir felsefe bir işletim sistemi için nasıl bir fayda sağlayabilir? Biraz araştırdıktan sonra tüm işletim sistemlerinin bir felsefesi olduğunu ve bir işletim sisteminin felsefesinin ne kadar önemli olduğunu keşfettim.

Örneğin, Windows’un felsefesi ile Digital Equipment Corporation’ın (DEC) sahip olduğu VMS işletim sisteminin felsefesi, fazlasıyla benzerdir. Bahse konu olan felsefe ise “Kullanıcıları, başlarını belaya sokabilecek her şeyden korumak”. Elbette bu benzerliğin nedeni, Windows NT’nin ana geliştiricisi, aynı zamanda VMS’yi geliştiren kişidir. Her iki işletim sisteminin felsefesi de kullanıcıların bilgisayarlardan korktukları ve bilgisayarların karmaşıklıklarından korunmaları gerektiği inancına dayanmaktadır.

MAC OS de pek farklı değildir. Ancak Grafik Kullanıcı Ara Yüz’lü masaüstü (GKA), birçoğunun görüşüne göre daha tutarlı, entegre ve daha sorunsuz bir kullanıcı deneyimi sağlayan nesne yönelimli bir yaklaşım benimsemiştir. Hem MAC hem de Windows, kullanıcı ve işletim sistemi arasında düşük seviyeli etkileşime izin veren bir Komut Satırı Ara Yüzü (KSA) sağlar. Ancak, Windows’un KSA’sı, Linux ve Unix ile karşılaştırıldığında, fazlasıyla sınırlıdır.

MAC’ın KSA’sı, tıpkı Linux’te olduğu gibi büyük bir güç sağlayan bir BASH “kabuğudur”. Ancak onun bulunması çok zordur. Bu “kabuğu”, yalnızca orada olduğunu biliyorsanız ve aktif olarak arıyorsanız bulabileceğiniz bir yığın menü seçenekleri arasında gömülüdür.

Radikal Konsept

Unix, 1960’ların sonlarında ve 1970’lerin başında geliştirilirken, geliştiriciler, önceki işletim sistemlerinden önemli ölçüde farklı bir işletim sistemi oluşturmaya niyetliydi. Unix’in felsefesi, diğer işletim sistemlerinden çok farklıydı. Linux felsefesi de doğal olarak doğrudan Unix felsefesinden türetilmiştir.

Mike Gancarz’ın Linux ve Unix Felsefesi kitabının, Unix Felsefesine Giriş bölümündeki şu alıntıyı oldukça bilgilendirici buluyorum:

“Bir işletim sistemi, doğası gereği, yaratıcılarının felsefesini bünyesinde barındırır… Unix işletim sisteminin yaratıcıları, işe radikal bir kavramla başladılar: işletim sistemlerini kullananların, en başından beri bilgisayar okuryazarı olacağını varsaydılar. Tüm Unix felsefesi, kullanıcının “ne yaptığını bildiği” fikri etrafında döner.”

Vay canına! Gerçekten öyle mi dediler! Kulağa oldukça elitist ve ayrıcalıklı geliyor. Pek değil. Aslında tam tersi.

Unix hakkında en sevdiğim alıntılardan biri, bu Linux için de geçerli, genellikle Doug Gwyn adında, aslında var olup olmadığı bilinmeyen bir kişiye atfedilir. Doug olsun ya da olmasın, yine de harika bir alıntı:

“Unix, kullanıcılarını, aptalca şeyler yapmaktan alıkoymak için tasarlanmamıştır, çünkü bu onları akıllıca şeyler yapmaktan da alıkoyacaktır.”

Bu alıntıda, Linux hakkındaki gerçek yatıyor. Kullanıcının beceriksiz olduğunu asla varsaymaz. Her zaman ne yaptığınızı bildiğinizi varsayar ve ona söylediğiniz her şeyi yapmanıza izin verir. Herhangi bir şey. Bu, kullanıcının elinde çok büyük bir güçtür.

Linux herkese eşit davranır ve herkese maksimum miktarda güç sağlar. Eşitlikçidir. Diğer işletim sistemleri seçkin ve ayrıcalıklıdır. Yalnızca geliştiricilerin bizim ne yapmamıza karar verdiği güçlerini, esnek olmayan bir Grafik Kullanıcı Ara Yüzü arkasına saklarlar veya gizlerler.

Geliştiricilerin bizim neyi yapıp yapmayacağımıza karar vermesi gerektiğini düşünür.

Aydınlanma

Yıllar boyunca bazı insanlar, Linux felsefesinin çeşitli yönlerini kodlayarak geri kalanımızı aydınlatmaya çalıştı.

Mike Gancarz önce Unix Felsefesi’ni yazdı, ardından Linux ve Unix Felsefesi ile devam etti. Bu kitaplar 9 ana ve 10 alt prensibi listeler.

Eric Raymond, The Art of Unix programlama kitabında, 17 Unix kuralı bulunur.

Oregon Eyalet Üniversitesi’nin, bir mühendisin Linux’a bakış açısını güzel bir şekilde betimlediğini düşündüğüm kendi Linux felsefesi var.

Tüm bu prensipleri ve kuralları, tüm sonuçlarıyla birlikte burada listelemek yerine, bu makalenin Kaynaklar bölümünde bu bilgilerin elde edilebileceği bağlantıları veya kitapları listeledim. Onlara bakıp ne anlama geldiklerini bulmayı siz sevgili okuyucularıma bırakıyorum. İnanın çok aydınlatıcı bir alıştırma olacak.

“Terminal” Kolaylığı

Özetlemek gerekirse, Linux felsefesi, KSA’ya ve beraberindeki güce erişmek için bir terminal emülatörü açma kolaylığıdır. İlk olarak, Ctrl-Alt-F [1-7] tuşları kullanılarak erişilebilen çoklu sanal terminaller vardır. Linux GKA masaüstleri bile, onları kullanan herkese “Gücü kullan, Luke” diye fısıldıyor. Linux, her kullanıcının en sevdiğini seçebilmesi için aralarından seçim yapabileceği birkaç iyi GUI masaüstü ortamına sahiptir. Yine de hem terminal emülatörü hem de kabuk için birçok seçeneğe sahip olan KSA’nin gücü yalnızca bir tık uzağınızda.

Konsole, GKA masaüstü için en sevdiğim terminal emülatörüdür. Konsole, terminal oturumları arasında geçiş yapmak için sekmeleri kullanarak bir GUI penceresinde birden çok terminal oturumuna izin verir. Tabii ki tüm oturumlarda favori kabuğunuzu veya ihtiyacınıza göre her oturumda farklı bir kabuğu kullanabilirsiniz.

Daha da fazla esneklik için, tek bir terminal oturumu içinde birden çok kabuk oturumu sağlayan ekran programı vardır. Bu, özellikle uzaktan oturum açarken kullanışlıdır, çünkü bağlantınız başarısız olursa ekran oturumu, ekran oturumu içinde başlatılan çeşitli kabuklarda çalışan tüm programlarla birlikte devam eder.

Linux KSA usulca baştan çıkarır; gücüyle cezbeder. Esnekliği beni kendine çekti. Bilgisayarı kullanma şeklimi değiştirdi. Hala GUI masaüstünü kullanıyorum, ancak bana LibreOffice, Firefox ve Thunderbird gibi programları çalıştırmak için birden fazla Konsole oturumunun esnekliğini sağlıyor.

Tam Kontrol

Linux, bir komut yazdığınızda ne yaptığınızı bildiğinizi varsayar. Gerçekten isteyip istemediğinizi sormadan bu komutu yürütmeye devam eder. Kontrol tamamıyla sizdedir.

Bir çivi tabancası düşünün, tetiği gerçekten çekmek isteyip istemediğinizi soran ve yüksek sesle “evet” diyene kadar tetiği çekmenize izin vermeyen bir çivi tabancası kullanmaya çalışmanın yol açacağı kaosu ve hayal kırıklığını hayal edin. Linux, çivi tabancasını istediğiniz gibi kullanmanıza izin verir. Diğer işletim sistemleri, çivi kullanabileceğinizi bilmenizi sağlar ancak çivileri yerleştirmek için hangi aleti kullanmanız gerektiğini söylemez, sadece parmağınızı tetiğe koymanıza izin verir.

Evet, büyük gücün olduğu yerde tehlike de vardır. Akıllıca kullanıldığında, bu güç aynı zamanda birçok harika şeyi başarmak için kullanılabilir.

Linux’un ana yönergesi

Linux felsefesinin özeti oldukça basit.

“Tüm kullanıcılara saygılı davranın. “

Bu, her kullanıcının çok çeşitli güçlü araçlarla işlerini kendi yöntemleriyle yapmasına izin vermek demek. Yazılım sistemlerini tasarlarken ve oluştururken esnekliği, basitliği ve özgürlüğü en önemli hususlar haline getirmek demek.

Kaynak: https://opensource.com/business/14/12/linux-philosophy