Tuğhan Tokuş
Blokzincir yarışı hız kesmeden devam ederken, artan talepleri karşılama noktasında ölçeklenebilirliğin önemi gün geçtikçe daha da artmaktadır. Ancak bir blokzinciri ölçeklerken, merkeziyetsizlik ve güvenlikten taviz verilmemesi gerekmektedir ki bu durum, “Ölçekleme Çıkmazı” olarak bilinmektedir.
Merkeziyetsiz finans ve NFT‘lere olan taleplerin artması blokzincirlerin işlem kapasitesini oldukça zorlamakta ve zaman zaman gecikmelere ve hatta başarısız işlemlere neden olmaktadır. Özellikle alanında öncü bir çok platformun Ethereum ağında hizmet vermesi de Ethereum’un ölçeklenme ihtiyacını her geçen gün arttırmaktadır. Ethereum her ne kadar 2.0 güncellemesiyle bu sorunu çözmek için adım atmış olsa da kısa-orta vadede bir çözüm olarak görülmezken, uzun vadede de tüm talebi karşılayabilmesi noktasında görüş ayrılıkları yaratmaktadır.
İşte bu noktada Layer2 çözümleri devreye girmekte ve mevcut blokzincirlerin (Layer1) yükünü hafifleterek daha hızlı ve daha ucuz işlemler sağlamaktadırlar. Ancak Layer2 çözümlerinin de bir çok çeşidi ve kendilerine göre riskleri mevcuttur. Bu bilgiler ışığında Ethereum için geliştirilen bazı Layer2 çözümlerine göz atalım.
Yanzincirler (Sidechains)
Layer2 yanzincirleri, Ethereum ana zincirine paralel çalışan bağımsız Ethereum Sanal Makinesi (EVM) uyumlu blokzincirleridir. Yanzincir ağındaki doğrulayıcı Node’lar, işlemleri onaylamaktan, işlemekten, bloklamaktan ve daha verimli işlemler sağlamak için, yanzincirin “proof-of-authority” veya “delegated proof-of-stake” gibi kendi “Consensus” kurallarını sürdürmekten sorumludur.
Uyumluluk, Ethereum’a iki yönlü bir köprü aracılığıyla sağlanır, ancak güvenlik yanzincirin sorumluluğundadır. Yanzincir uygulamaları sunan projeler arasında POA Network ve xDai zinciri örnek verilebilir.
Optimistic Rollups
Optimistic Rollups, Ethereum ana zincirine paralel olarak Layer2’de bulunmaktadır. İşlemler, tek bir işlem gibi gönderilir ve bu süreç Ethereum’un temel Layer güvenliği kullanılarak yapılarak Layer1 dışındaki işlemlerin ucuz ve ölçeklenebilir bir şekilde yürütülmesini sağlamaktadır.
Ethereum ağının yavaş ve pahalı özelliği olan “hesaplama”, Optimistic Rollups çözümü sayesinde 100 kata kadar ölçeklenebilmektedir çünkü bu Layer2 çözümü, varsayılan bir şekilde herhangi bir hesaplama yapmamaktadır.
Bunun yerine Optimistic Rollups, işlemlerin geçerli olduğunu varsayar ve yalnızca sahtekarlık kanıtı sorgulanırsa hesaplamayı çalıştırmaktadır. Bu çözüm, bağlı bir sistem kullanır ve hileli bir işlemden sorumlu olduğu kanıtlanan herkesten varlıklarının bir kısmı ceza olarak alınmaktadır. (Slash) Optimistic Rollups sunan uygulamalara Optimism, Arbitrum ve Cartesi örnek gösterilebilir.
Plasma
Plazma zincirleri, Ethereum ana ağının daha küçük kopyaları olarak çalıştıkları için bazen altzincirler olarak da adlandırılan Ethereum’a bağlanan ayrı blokzincirlerdir. Bu altzincirler, anazincirden işlemleri boşaltmak için akıllı sözleşmeler ve kriptografik doğrulama kombinasyonunu kullanmaktadır.
Her biri kendi blok doğrulama mekanizmasına sahip olan Plazma zincirleri, sahtekarlık kanıtları sorgulandığında, anlaşmazlıkları çözmek için kendi güvenliğini kullanarak Ethereum ana zincirine periyodik olarak rapor vermektedir. OMG Network ve LeapDAO gibi merkeziyetsiz protokoller bu çözümü kullanmaktadır.
ZK-Rollups
Zero Knowledge Rollups veya ZK Rollups, işlemleri zincir dışında bir araya getirmekte ve SNARK olarak bilinen bir kriptografik kanıt oluşturmaktadır. Optimistic Rollups çözümünün aksine ZK Rollups, hesaplamayı zincir dışı çalıştırmakta ve geçerlilik kanıtlarını Layer1 zincirine sunmaktadır.
ZK Rollups akıllı sözleşmeleri, yalnızca geçerlilik kanıtı ile güncellenebilen Layer2’deki tüm işlemlerin durumunu korumaktadır. Bu çözüm, tüm işlem verileri yerine yalnızca geçerlilik kanıtına ihtiyaç duyduğu, daha az veri içerdiği ve daha az gas gerektirdiği için bir bloğu doğrularken daha hızlı ve daha ucuz olmaktadır.
Ek olarak ZK Rollups, işlemleri zaten doğruladığı için Layer2’den Layer1’e geçişte herhangi bir gecikme olmamaktadır. Bu çözümü sunan uygulamalara Harmony örnek olarak verilebilir.
Durum Kanalları ve Ödeme Kanalları
Yaygın olarak tartışılan ilk Layer2 ölçeklendirme çözümlerinden biri olan durum kanalları, katılımcıların hızlı ve sıklıkla zincir dışı işlem yapmalarını sağlamak için çoklu imza sözleşmelerini kullanmakta ve en son kesinlik için Layer1’e geri dönmektedir.
Durum kanalları, bir oyun gibi daha karmaşık etkileşimleri yönetebilirken, ödeme kanalları, yalnızca iki katılımcı arasındaki ödemelerle ilgilenen basitleştirilmiş durum kanallarıdır. Durum kanalları, çok düşük bir maliyetle son derece yüksek işlem hacmine izin vererek mikro ödemeler için ideal bir çözüm olmaktadır. Ancak kanalları kurmak ve kapatmak için gereken zaman ve maliyet tek seferlik ödemeler için ideal değildir ve fonların açık ödeme kanallarında kilitlenmesi gerekmektedir. Bu çözümü sunan uygulamalara Celr, Perun ve Raiden örnek gösterilebilir.
Hibrit Çözümler
Polygon, birkaç Layer2 teknolojisini birden benimsemekte ve gerekliliğe göre en iyi çözümü kullanmaktadır. Bu sebeple Polygon, en hızlı büyüyen Layer2 ağı haline gelmiş ve Ethereum’un erişilebilirlik, kullanılabilirlik ve merkeziyetsiz uygulamaları aynı şekilde Polygon’da da deneyimlenmeye başlanmıştır. Bir kısım görüşe göre Polygon ağı, sahip olduğu ve gelecekte gelecek içerikler neticesinde kendine özgü bir ağ olma yolunda hızla ilerlemektedir.
- Bu da ilginizi çekebilir: Polygon (MATIC), Hermez Network İle 250 Milyon Dolarlık Anlaşmayla Birleşiyor
Kaynak: ethereum.org | ethhub.io | Bridgit Murphy, cryptopotato
Kriptoparalar hakkında; merak ettikleriniz, öğrenmek istedikleriniz, soru-cevap, güncel analizler için Telegram kanalımızda bizi takip edin ve iletişimde kalın. KoinSaati’nin Telegram Kanalına katılmak için tıklayınız.
