Yasemin Ulutaş
Ethereum ölçekleme çözümlerini seçmek söz konusu olduğunda, Web3 geliştiricilerinin seçim yapabilecekleri birçok seçenek bulunuyor. Bu seçeneklerden bazılarını Ethereum 2.0 gibi Layer-1 geliştirmeleri, Optimism ve Arbitrum gibi Layer-2 zincirleri ve Polygon veya xDai gibi yan zincirler oluşturuyor.
Ethereum Layer-2’ler, ana Ethereum zincirinde işlem yapmaktan daha hızlı ve daha ucuz olacak şekilde tasarlanmış blok zincirleridir. Layer-2 Ethereum ölçekleme çözümleri kategorisinde bile, Web3 geliştiricilerinin durum kanalları, optimistic rollups veya zero-knowledge (ZK) rollups arasında seçim yapmaları gerekiyor. İşlemlerin onaylanması için gereken maliyetleri ve süreyi önemli ölçüde azaltma potansiyeline sahip oluşuyla ZK rollups, Ethereum için giderek daha popüler bir ölçeklendirme çözümü olarak karşımıza çıkıyor.
Ethereum’un yürütme katmanının güvenliğinden yararlanan Layer-2’ler öncelikle ağ tıkanıklığı dönemlerinde Ethereum’da meydana gelen yüksek işlem ücretlerini ve düşük işlem hızlarını çözmeye odaklanır. Bununla birlikte, Layer-2 ölçekleme çözümlerinin zincir dışı işlemleri güvenli bir şekilde işlemek ve gruplamak için kullandığı mekanizmalar, kullandıkları ölçeklendirme teknolojisine bağlıdır. Ethereum’un ölçeklenebilirlik sorununa yönelik üç tür çözüm sunuluyor. Durum kanalları, optimistic rollups ve zero-knowledge rollups olarak sıralayabileceğimiz çözümlerden zero-knowledge rollups’un ne olduğunu ele alıyoruz.
- Bu da ilginizi çekebilir: Layer-1 ve Layer-2: Farklı Blockchain Layer Çözümleri Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Zero-Knowledge Rollups Nedir?
Zero-knowledge rollups, zincir dışı yürütülen çok sayıda Layer-2 işlemini birleştirmeleri ve bunları Ethereum’a tek bir işlem olarak göndermeleri bakımından optimistic rollups’a benzer. Ancak işlemlerin aksi kanıtlanana kadar geçerli olduğunu varsaymak yerine işlemlerin geçerli olup olmadığını anında kanıtlamak için geçerlilik kanıtlarını kullanır.
Zero-knowledge rollups’tan yararlanan Ethereum L2 örnekleri şunları içerir:
- Starknet – dYdX ve ImmutableX tarafından Ethereum üzerinde kalıcı sözleşmeler için önde gelen merkeziyetsiz borsa tarafından kullanılır.
- zkSync – Yearn Finance, FRAX ve Zerion gibi dApp’ler tarafından kullanılır.
Zero-knowledge rollups’un nasıl çalıştığını anlamak için önce kuruluş konseptini anlamamız gerekiyor. Zero-knowledge rollups, bildiğiniz şeyin ne olduğunu açıklamadan bir şeyi bildiğinizi kanıtlamanın bir yolunu sunuyor. Bu haliyle tanım karmaşık gelebilir ama bir örnekle açıklık getirelim.
Örneğin, oynadığınız bir oyunda, çözümün ne olduğunu detaylı bir şekilde açıklamaya gerek kalmadan son panonun ekran görüntüsünü göndererek çözüme sahip olduğunu kanıtlayabilirsiniz. Gerçek cevaba dair sıfır bilgiyle herkes doğru sonuca sahip olduğunuz konusunda güvenle hemfikir olabilir. İşte Zero-knowledge rollups’un özü budur.
Zero-knowledge rollups, çok sayıda Layer-2 işlemini tek bir işlemde birleştirerek ve daha sonra Ethereum ana ağında madencilik yaparak avantaj sağlar. Sayısız işlemi tek tek araştırmak yerine, tek bir işlemde toplayabilir. Bu tek işlem, kısa ve etkileşimli olmayan bilgi argümanı (SNARK) veya özlü, şeffaf bilgi argümanı (STARK) olarak bilinen bir geçerlilik kanıtı biçimini alır.
Sonuç olarak, yüzlerce Ethereum işlemi yerine bu tek işlemin madenciliği, Ethereum’un Layer-1 zincirini kullanmaktan daha az maliyetlidir. ZK-SNARK’lar anında doğrulandığından, Ethereum’da madenciliği yapılır yapılmaz saniyeler içinde fonlar çekilebilir. Geçerlilik kanıtları, manuel müdahale veya dolandırıcılık kanıtları gibi doğrulama olmadan dolandırıcılığı önler, bu da Zero-knowledge rollups işlem doğrulamasını çok daha hızlı ve ölçeklenebilir hale getirir.
- Bu da ilginizi çekebilir: Takip Edilmesi Gereken Layer-2 Kripto Projeleri
Kripto paralar ve blockchain hakkındaki her türlü sorunuz için telegram kanalımıza davetlisiniz. Kanala katılmak için tıklayınız.
Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Burada yer alan ve hiçbir şekilde yönlendirici nitelikte olmayan içerik, yorum ve tavsiyeler genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir.
Hiçbir şekilde yönlendirici nitelikte olmayan bu içerik, genel anlamda bilgi vermeyi amaçlamakta olup; bu içeriğin, yatırımcıların alım satım kararlarını destekleyebilecek yeterli bilgileri kapsamayabileceği dikkate alınmalıdır. Bu sayfalarda yer alan çeşitli bilgi ve görüşlere dayanılarak yapılacak ileriye dönük yatırımlar ve ticari işlemlerin sonuçlarından ya da ortaya çıkabilecek zararlardan KoinSaati sorumlu tutulamaz.
