Onur Özgür
Blockchain ağları başlangıçta açık, herkese açık ve herkes için erişilebilir olacak şekilde tasarlanmış olsa da, izinli yani permissioned muadilleri, katılımcılar için değer sağlamaya devam ederken biraz farklı bir amaca hizmet ediyor.
Ve bu yazıda, iki blockchain türünün nasıl çalıştığına ve aralarındaki temel farklara bir göz atacağız:
Blockchain Nedir?
Konumuza derinlemesine dalmadan önce, blockchain teknolojisinin temellerini keşfedelim.
Blockchain, ağdaki tüm katılımcılar arasında şeffaf bir şekilde çoğaltılan ve dağıtılan bir dijital defterdir.
Blockchain her güncellendiğinde veya değiştirildiğinde (örneğin, zincire yeni bir blok eklendiğinde), gerçek zamanlı olarak tüm katılımcıların defterine kaydedilir.
Aynı dağıtılmış deftere erişimleri olduğundan, kullanıcılar dijital varlıkların kökenlerini ve gerçekliğini belirlemelerine olanak tanıyan işlemleri geri izleyebilir ve denetleyebilir.
Bireysel katılımcılar, zincirde kayıtlı bir işlemi değiştiremez veya kurcalayamaz, bu da blockchain’i değişmez hale getirir. Defteri güncellemek için, üyelerin Proof-of-Work (PoW) veya Proof-of-Stake (PoS) gibi bir mekanizma aracılığıyla fikir birliğine varması gerekir.
Verilerin merkezi bir sunucuda barındırıldığı geleneksel bilgisayar sistemlerinden farklı olarak, blockchain çözümleri, işlemleri doğrulayan ve tazminat karşılığında (örneğin blok ödülleri, işlem ücretleri) yeni bloklar oluşturan kapsamlı bir bilgisayar ağı (madenciler veya doğrulayıcılar) tarafından sağlanır.
Bunu yapmak, blockchain ağlarını siber tehditlere karşı daha dayanıklı hale getiren tek bir başarısızlık noktasını ortadan kaldırır. Tüm işlemlerin açık anahtarlı şifreleme yoluyla şifrelenmesi yoluyla başka bir güvenlik katmanı eklenir.
Ağda merkezi bir otoritenin (örneğin bir şirket, kurum veya bir devlet organı) bulunmaması nedeniyle, blockchain’ler doğası gereği merkeziyetsizdir.
Ayrıca, önemli bir özellik olarak, blockchain ağları otomatik süreçler aracılığıyla eşler arası (P2P) temelinde çalışır, yani üçüncü tarafların bir işleme dahil olmasına gerek yoktur.
İzinsiz Blockchain Nedir ve Nasıl Çalışır?
Herkese açık veya izinsiz bir blockchain, kripto kullanıcılarının en aşina olduğu dağıtılmış defter teknolojisi biçimidir.
- İzinsiz Blockchain’lere örnek olarak Bitcoin, Ethereum ve Litecoin’i verebiliriz.
Burada, coğrafi veya diğer kısıtlamalar olmaksızın herkes ağa erişebilir ve ağa katılabilir. Kullanıcılar birbirlerine işlem gönderebilir, defterdeki kayıtları inceleyebilir ve doğrulayıcı olabilirler.
Diğer kullanıcılar üzerinde daha fazla yetkiye veya kontrole sahip merkezi bir partiden yoksun olduklarından, izinsiz blockchain’ler yüksek düzeyde merkeziyetsizleşmeye sahiptir.
Topluluk, yönetişim kararlarına katılmaktan ve ekosistemi sürdürmekten sorumlu olandır.
Herkes Müşterini Tanı (KYC) belgeleri göndermeden veya kimliklerini onaylamadan (veya ifşa etmeden) izinsiz bir blockchain’e erişmekte özgür olduğundan, kullanıcılar bu ağlarda anonimliği artırmıştır.
Bir dezavantajı olarak, izinsiz blockchain’lerinin, zincire yeni bloklar eklemeden önce bir fikir birliğine varması için tüm doğrulayıcılara ihtiyacı vardır. Bu nedenle, izinli muadillerinden daha az hızlı ve ölçeklenebilirdirler.
Ayrıca, ağın verimli kalması için topluluk birlikte çalışmak zorundadır. Durum böyle değilse, sert bir çatallanma (önceki sürümlerle uyumlu olmayan büyük bir ağ yükseltmesi) sırasında hararetli bir tartışma hem blockchain’i hem de topluluğunu bölebilir.
İzinli Blockchain Nedir ve İzinsiz Zincirden Farkı Nedir?
İzinsiz blockchain’lerin aksine, izinli dağıtılmış defter teknolojisi ağlarında kimin ve nasıl katılabileceğini sınırlamak için kısıtlamalar vardır (örneğin, bazı kullanıcıların yalnızca belirli bir işlem türüyle etkileşime girmesine izin verilir).
- İzinli Blockchain’lere Hyperledger Fabric, R3 Corda, ConsenSys Quorum, Facebook Libra’yı örnek olarak verebiliriz.
İzinli blockchain’ler genellikle yalnızca paydaşlarının, çalışanlarının ve ortaklarının katıldığı bir işletme tarafından işletilir ve yönetilir. İşletmeler, ağa erişimi sınırlayarak, blockchain teknolojisinin avantajlarından yararlanırken hassas bilgilerini güvende tutabilirler.
Katılımcı sayısı sınırlı olduğundan, yalnızca birkaç doğrulayıcı ile fikir birliğine varılabilir, bu da izinli blockchain’lerinin, izinsiz emsallerinden çok daha iyi performans ve ölçeklendirme yeteneklerine sahip olduğu anlamına gelir.
Ayrıca izinli ağlarda işletmeler kendi kurallarını belirleyebildiği için; altyapıyı kontrol edebilir ve uygun yasalara, politikalara ve düzenlemelere daha verimli bir şekilde uyum sağlayabilirler.
İzinli blockchain ağlarındaki merkeziyetsizleşme düzeyi, çok düşükten yükseğe herhangi bir yerde olabilen değişiklik gösterir. Yönetişim ve katılımı onaylama mekanizması dışında, izinli blockchain’ler diğer tüm süreçlerini tamamen merkeziyetsiz bir temelde çalıştırmayı seçebilir.
Ancak, sistemde yeni kullanıcılara erişim izni vermekten veya erişimi reddetmekten sorumlu merkezi bir otorite (sistem yöneticisi) mevcuttur.
Bu nedenle, izin verilen ağlar, kullanıcılar yönetici olarak bilindiğinden ve kimliklerini doğrulamak için belge ve diğer bilgileri göndermeleri gerekebileceğinden, izinsiz blockchain’lerin anonimliğinden yoksundur.
Her kullanıcının kimliğini bilmek, izinli blockchain’lerinin etkin çalışması için hayati önem taşır. Her bir katılımcının rolünün ve ilişkili oldukları organizasyonun farkında olmak, kullanıcıları adil bir şekilde davranmaya (veya ağın kurallarına uymamanın şirketlerinin sonuçlarıyla yüzleşmeye) zorlar.
Aynı nedenle, izinli blockchain, paydaşlar ve doğrulayıcılar arasındaki büyük tartışmaları ve sorunları (ör. zincir bölünmeleri) önleyebilir.
Her İki Blockchain Türü de Değer Yaratır
Artan şeffaflık, izlenebilirlik ve aracıların olmaması gibi dağıtılmış defter teknolojisinin faydalarından yararlanan hem izinli hem de izinsiz blockchain’ler katılımcılara değer sağlar.
Topluluk tarafından sürdürülen ve merkeziyetsiz bir şekilde işletilen izinsiz blockchain, herkesin ağa erişmesini sağlayarak evrensel bir amaca hizmet eder.
Öte yandan, izinli ağlar işletmelerin, hükümetlerin ve kurumların tercihlerine uyacak şekilde oluşturulmuş özel çözümlerdir.
- Bu da ilginizi çekebilir: Prof. Dr. Özgür Demirtaş: Merkeziyetsizlik, Blockchain Bir Devrim
Kriptoparalar ve blockchain hakkındaki her türlü sorunuz için telegram kanalımıza davetlisiniz. Kanala katılmak için tıklayınız.
