Onur Çaliş
Bu yazımızda, görünmez el teorisini ve kripto alanına nasıl uygulandığını kaleme alacağız.
Bitcoin’in tarihindeki birçok noktada, fiyat sanki fark edilebilir bir neden yokmuş gibi düzensiz bir şekilde hareket etmiştir. Ancak çoğu durumda, nereye bakılacağı bilinirse bu hareketler mantıksal olarak açıklanabilir. Aslında, Bitcoin’in oynaklığının çoğu, ekonomist Adam Smith tarafından önerilen ve kendi çıkarına yönelik kararların neden bir bütün olarak topluma fayda sağlayabileceğini gösteren bir fikir olan Görünmez El Teorisi kullanılarak açıklanabilir.
Görünmez El Teorisi Nedir?
Görünmez el teorisi, rasyonel seçim teorisi olarak bilinen ve bireylerin kararlarının kontrolünün kendilerinde olduğunu ve kararlarını geleneksel veya çevresel etkiler gibi bilinçsiz dürtülerden ziyade rasyonel değerlendirmelere dayanarak verdiklerini ifade eden bir kavramdır.
Görünmez el teorisi, serbest piyasa ekonomisinin arkasındaki görünmez güçleri mecazi olarak tanımlamak için kullanılır. Üretim ve tüketim özgürlüğü, insanların insanların kendi çıkarları doğrultusunda hareket etme doğasıyla birleştiğinde, toplumun çıkarlarının yerine getirileceğini açıklar.
Örneğin, toplumun ekmeğe erişim sıkıntısı varsa, kendi çıkarını düşünen fırsatçılar fırın açacaktır, çünkü taze pişmiş ekmeğe talep olduğu açıktır. Bu anlamda, arz ve talep arasındaki sürekli ilişki, en çıkarcı insanların bile bir bütün olarak toplumun ihtiyaçlarına hizmet etmesine neden olur.
Görünmez El Teorisinin Tarihçesi
Görünmez el kavramı, ekonomist Adam Smith’in en ünlü eserini yayınladığı, ABD’nin bağımsızlığını ilan ettiği yıla (1776) kadar uzanmaktadır. Smith kitabında, bir toplumdaki tüm bireysel çıkarların, toplumun bütününe fayda sağlayacak ve krizlerin ortaya çıkmasını öneleyecek şekilde nasıl bir araya geldiğini açıklamaktadır.
Örnek olarak, tüketiciler bir torba pirinç için mümkün olduğunca az ödemek isterken, bu pirincin üreticileri de alabildikleri kadar çok almak isterler. Bu iki çıkar birleştiğinde, görünmez el bu ikisini bir araya getirir ve adil bir piyasa fiyatı oluşur. Bu hem tüketiciler hem de üreticiler için uygun bir fiyat anlamına gelir.
Smith’in görünmez el olarak tanımladığı şeyin, günümüz ekonomi profesörlerinin serbest piyasaları ve onları harekete geçiren güçleri tartışırken tanımladıkları şeye benzer olduğu düşünülmektedir. En azından pek çok kişi bunun benzer olduğunu düşünürken, piyasa müdahalesi ve korumacılığın savunucuları bu fikrin bağlamından koparıldığını öne sürmektedir.
Kripto Piyasalarındaki Görünmez El
Teori asırlık olsa da, hisse senetleri, emtialar, forex veya kripto gibi finansal piyasalara hala kolayca uygulanabilir. Özellikle de devlet müdahalesinin eksikliğiyle bilinen bir piyasa olan kriptoda, teori görünüşe göre çok mantıklı. Sonuçta, piyasa katılımcıları yıllardır işlem yapmanın ve fiyatlar üzerinde anlaşmanın bir yolunu bulmuş gibi görünüyor.
Kripto ticareti yapıyorsanız, serbest piyasa kavramını ya da görünmez eli anlamak önemlidir çünkü anlamak, becerikli analiz ya da tahmine doğru atılan ilk adımdır. Şimdi kripto piyasalarında görünmez el teorisinin örneklerine bakalım.
FTX Çöküşü
Kriptodaki en büyük ikinci türev borsasının çöküşünden sonra, piyasalar satış yaptı ve ilk satışın bir dizi likidasyon ve stop loss’u tetikledi ve daha da derin bir satışla sonuçlanan domino etkisine neden oldu. Sonunda görünmez el devreye girerek ucuzlayan fiyatların yeni alıcıları çekmesini sağladı ve satışlar sonunda dibi buldu.
Aynı durum, kısa pozisyon sıkıştırmasında fiyatlar fırladığında ya da opsiyon tüccarları gamma sıkıştırmasına maruz kaldığında da yaşanır. Fiyatlar bu nedenlerle fırladığında, pumalarla ilişkili artan risk daha az alım ilgisiyle sonuçlanır ve piyasa sonunda tüm piyasa katılımcıları tarafından uygun görülen seviyelere geri dönmek için harekete geçer.
Memecoin Rallileri
Memecoin rallileri, iş başındaki görünmez elin bir başka mükemmel örneğidir. Örnek olarak Dogecoin’i ele alalım. Bir önceki boğa piyasasının çılgınlık aşamasında, token’ların değeri, tamamen spekülasyona dayalı taleple coin başına 0,73 dolara fırladı.
Görünmez el müdahale etti, yeni talep kurudu ve piyasa daha makul seviyelere geri dönerek satış yapmaya başladı. Dogecoin’in değeri o zamandan beri %90’ın üzerinde düştü ve şu anda 0,065 doların biraz üzerinde işlem görüyor.
Esasen, piyasalar mantıksız bir şekilde yüksek (ya da düşük) hareket etmeye başladığında, eninde sonunda görünmez elin devreye gireceğine güvenebilirsiniz. Eninde sonunda diyoruz, çünkü John Maynard Keynes’in dediği gibi: “Piyasalar sizin çözücü olarak kalabileceğinizden daha uzun süre irrasyonel kalabilir.” Bununla, irrasyonel bir piyasanın (Dogecoin’in rallisi gibi), ona karşı bahis oynamayı göze alabileceğinizden çok daha uzun süre yükselmeye devam edebileceğini kastediyor.
Görünmez El Teorisini Eleştirenler
Görünmez el teorisi konusunda pek çok anlaşmazlık vardır. İnsanlar sadece piyasaların ilk etapta serbest olması gerekip gerekmediği konusunda anlaşmazlığa düşmekle kalmıyor, aynı zamanda teoride yapılan varsayımlarla ilgili daha doğrudan endişelere de sahipler.
Örneğin, ekonomik ve sosyal eşitsizlikleri ve işçilerin sömürülmesini eleştirenlere kanıt olarak göstererek, kendi çıkarlarını gözeten eylemlerin her zaman bir bütün olarak topluma fayda sağlamadığını savunmaktadırlar.
Diğer eleştirmenler teorinin ekonomiyi aşırı basitleştirdiğini ve daha önce anlattığımızın aksine böyle bir operasyonu kurmanın maliyeti nedeniyle birinin gidip ekmek pişirmeyeceğini savunuyor. Bu eleştiri, örnekteki ürün ekmek yerine, diyelim ki yüksek hassasiyetli yarı iletkenler olduğunda özellikle doğru hale gelir.
Sonuç olarak Adam Smith’in teorisi, eleştirmenler teorinin kusurlu olduğuna inansa bile, piyasaların neden bu şekilde hareket ettiği hakkında daha fazla bilgi edinmek için faydalıdır. Sonuçta, bugün hale bildiğimiz finans dünyasını mükemmel bir şekilde açıklayan bir teori yoktur, çünkü tek bir teoriye sığdırılmayacak kadar karmaşıktır. Görünmez el teorisi, kripto kovboylarıyla dolu vahşi bir batı sahnesinde bile piyasanın kendini düzenleme yollarını ve dengenin nasıl var olduğunu anlamanıza yardımcı olur.
- Bu da ilginizi çekebilir: Real World Assets (RWA), Kripto Alanında Önemli Bir Potansiyele Sahip
Kripto paralar ve blockchain hakkındaki her türlü sorunuz için telegram kanalımıza davetlisiniz. Kanala katılmak için tıklayınız.
Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Burada yer alan ve hiçbir şekilde yönlendirici nitelikte olmayan içerik, yorum ve tavsiyeler genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir.
Hiçbir şekilde yönlendirici nitelikte olmayan bu içerik, genel anlamda bilgi vermeyi amaçlamakta olup; bu içeriğin, yatırımcıların alım satım kararlarını destekleyebilecek yeterli bilgileri kapsamayabileceği dikkate alınmalıdır. Bu sayfalarda yer alan çeşitli bilgi ve görüşlere dayanılarak yapılacak ileriye dönük yatırımlar ve ticari işlemlerin sonuçlarından ya da ortaya çıkabilecek zararlardan KoinSaati sorumlu tutulamaz.
