Ethereum Yönetişimine Giriş

Ethereum yönetişimi, geçmişte yapılmış olan değişiklikleri ve gelecekte yapılması olası olan değişiklikleri göz önüne alarak kararların alınmasına izin veren süreci ifade eder.

Yönetişim Nedir?

Yönetişim, kararların alınmasına izin veren mevcut sistemlerdir. Tipik bir organizasyon yapısında; karar verme sürecinde yönetim ekibi veya yönetim kurulu son söze sahip olabilir. Bununla birlikte organizasyonun hissedarları da herhangi bir değişikliği yürürlüğe koymak için tekliflere oy verebilirler.

Siyasi bir sistemde ise seçilmiş yetkililer, seçmenlerinin arzularını temsil etmeye çalışan yasalar çıkarabilir.

Merkeziyetsiz Yönetişim

Ethereum protokolü, hiç kimseye ait değil ve hiç kimse tarafından kontrol edilmiyor. Ancak; Ethereum ağının uzun ömürlülüğünü ve refahını en iyi şekilde sağlamak için bazı değişikliklerin uygulanması ve bunlarla ilgili kararların alınması gerekiyor. Bu sahiplenme eksikliği, geleneksel kurumsal yönetişimi uyumsuz bir çözüm haline getirir.

Ethereum Yönetişimi

Ethereum yönetişimi, protokol değişikliklerinin yapıldığı süreçtir. Bu süreç, insanların ve uygulamaların protokolü nasıl kullandığıyla ilgili değildir çünkü Ethereum izinsizdir. Yani; dünyanın herhangi bir yerinden isteyen herkes zincir üstü etkinliklere katılabilir. Bu konuda kimin uygulama oluşturup oluşturamayacağı veya işlem gönderip gönderemeyeceği konusunda belirlenmiş bir kural yoktur. Ancak; bu uygulamaların üzerinde çalıştığı çekirdek protokol üzerinde herhangi bir değişiklik önermek için belirli bir süreç vardır.

Pek çok insan Ethereum’un istikrarına bağlı olduğundan Ethereum’daki herhangi bir değişikliğin güvenli olmasını ve topluluk tarafından geniş çapta desteklenmesini sağlamak için sosyal ve teknik süreçleri de içeren temel değişiklikler için çok yüksek bir koordinasyon eşiği vardır.

Zincir İçi (On- Chain) ve Zincir Dışı (Off- Chain) Yönetişim

Blockchain teknolojisi, zincir içi yönetişim olarak bilinen yeni yönetişim yeteneklerine izin verir. Zincir içi yönetişim, genellikle bir yönetişim tokeninin sahipleri ya da paydaşlar tarafından önerilen protokol değişikliklerine, karar verildiği zaman ve oylamanın blockchain’de gerçekleşmesini ifade eder. Zincir içi yönetişimin bazı biçimlerinde, önerilen protokol değişiklikleri kodda yazılır ve paydaşlar değişiklikleri onaylarsa otomatik olarak uygulanır.

Zincir içi yönetişime tamamen zıt bir yaklaşım olan zincir dışı yönetişim, herhangi bir protokol değişikliği kararının resmi olmayan bir sosyal tartışma süreciyle gerçekleştiği ve değişikliğin onaylanması durumunda kodda uygulanacağı durumu ifade eder.

Ethereum yönetişimi, sürece dahil olan çok çeşitli paydaşlarla zincir dışı gerçekleşir.

Ethereum yönetişimi, protokol düzeyinde zincir dışı olsa da DAO’lar gibi Ethereum üzerine inşa edilmiş birçok farklı kullanım durumu zincir içi yönetişim kullanır.

Yönetişime Kimler Dahil?

Ethereum topluluğunda, her biri yönetişim sürecinde rol oynayan çeşitli paydaşlar vardır. Paydaşlar, protokolde şu şekildedir:

Ether (ETH) sahipleri: Bu insanlar, ellerinde kendi istedikleri kadar ETH tutar.
Uygulama Kullanıcıları: Bu kişiler, Ethereum blockchain’indeki uygulamalarla etkileşime girer.
Uygulama/Araç Geliştiricileri: Bu kişiler, Ethereum blockchain’inde çalışan NFT’ler ve DeFi gibi uygulamaları geliştirir veya Ethereum ile etkileşim kurmak için Dapp’ler gibi araçlar oluşturur.
Node (Düğüm) Operatörleri: Bu kişiler, blokları ve işlemleri yayan, karşılaştıkları geçersiz işlemleri veya blokları reddeden düğümleri çalıştırır.
EIP Yazarları: Bu kişiler, Ethereum protokolünde Ethereum İyileştirme Önerileri (EIP’ler) şeklinde değişiklikler önerir.
Madenciler/Doğrulayıcılar: Bu kişiler, Ethereum blockchain’e yeni bloklar ekleyebilen düğümler çalıştırır.
Protokol Geliştiricileri (Çekirdek Geliştiriciler): Bu kişiler, yürütme katmanında go-ethereum, Nethermind, Besu, Erigon veya fikir birliği katmanında Prysm, Lighthouse, Nimbus, Teku, Lodestar gibi çeşitli Ethereum uygulamalarını sürdürür.

Not: Herhangi bir kişi bu grupların birden fazlasının parçası olabilir (örneğin, bir protokol geliştiricisi bir EIP’yi destekleyebilir ve bir işaret zinciri doğrulayıcı çalıştırabilir ve DeFi uygulamalarını kullanabilir).

EIP (Ethereum Improvement Proposal) Nedir?

Ethereum yönetişiminde kullanılan önemli bir süreç, Ethereum İyileştirme Önerilerinin (EIP’ler) toplandığı süreçtir. EIP’ler, Ethereum için potansiyel yeni özellikleri veya süreçleri belirleyen standartlardır. Ethereum topluluğu içindeki herkes bir EIP oluşturabilir. Örneğin, NFT’leri standartlaştıran EIP olan EIP-721’in yazarlarından hiçbiri doğrudan Ethereum’un protokol geliştirmesi üzerinde çalışmadı.

Resmi Süreç

Ethereum protokolünde değişiklik yapmak için resmi süreç aşağıdaki gibidir:

1.Çekirdek EIP önerisi hazırlama: Ethereum’da resmi olarak bir değişiklik önermenin ilk adımı, bunu bir Çekirdek EIP ile detaylandırmaktır. Bu, kabul edildiği takdirde Protokol Geliştiricilerinin uygulayacağı bir EIP için resmi bir görev görecektir.

2. EIP’yi Protokol Geliştiricilerine sunma: Topluluk girdisinin toplandığı bir Çekirdek EIP’ye sahip olunduğu takdirde bu, Protokol Geliştiricilerine sunulmalıdır. Bu, bir AllCoreDevs çağrısında tartışma önerilerek de yapılabilir.

Bu sürecin olası sonuçları ise şunlardır:

EIP, gelecekteki bir ağ yükseltmesi için dikkate alınabilir.
Teknik değişiklikler istenebilir.
İyileştirme, bir öncelik değilse veya geliştirme çabasına göre yeterince büyük değilse reddedilebilir.

3. Nihai bir teklife doğru yineleme: İlgili tüm paydaşlardan geri bildirim aldıktan sonra güvenliğini artırmak veya çeşitli kullanıcıların ihtiyaçlarını daha iyi karşılamak için büyük olasılıkla ilk teklifte değişiklikler yapılması gerekecektir. EIP’ye gerekli olan tüm değişiklikleri eklendikten sonra bunun tekrar Protokol Geliştiricilerine sunulması gerekir.

Daha sonra, bu sürecin bir sonraki adımına geçilire veya teklif üzerinde başka bir yineleme turu gerektiren yeni endişeler ortaya çıkar.

4. Ağ Yükseltmesine Dahil Edilen EIP: EIP’nin onaylandığı, test edildiği ve uygulandığı varsayıldığında bu aşama, ağ yükseltmesinin bir parçası olarak planlanır. Ağ yükseltmelerinin yüksek koordinasyon maliyetleri göz önüne alındığında EIP’ler genellikle yükseltmelerde birlikte planlanır.

5. Ağ Yükseltmesinin Etkinleştirilmesi: Ağ yükseltmesi etkinleştirildikten sonra EIP, Ethereum ağında aktif olacaktır.

Not: ağ yükseltmeleri genellikle Ethereum Mainnet’te etkinleştirilmeden önce test ağlarında etkinleştirilir.

Bu akış, çok basitleştirilmiş olsa da Ethereum’da bir protokol değişikliğinin etkinleştirilmesi için gereken aşamalara genel bir bakış sunar.

Resmi Olmayan Süreç

Önceki çalışmayı anlama: EIP Şampiyonları, Ethereum Mainnet’te dağıtım için ciddi olarak düşünülebilecek bir EIP oluşturmadan önce önceki çalışmalara ve tekliflere aşina olmalıdır. Bunu araştırmak için EIP repository, Ethereum Magicians ve ethresear.ch üç ana kaynaktır.

Çalışma Grupları: Bir EIP’nin ilk taslağının, düzenleme veya değişiklik yapılmadan Ethereum Mainnet’te uygulanması pek olası değildir. EIP Şampiyonları; genellikle tekliflerini belirlemek, uygulamak, test etmek, yinelemek ve sonuçlandırmak için Protokol Geliştiricilerinin bir alt kümesiyle birlikte çalışır.

Tarihsel olarak, bu çalışma grupları birkaç ay hatta bazen yıllarca çalışmıştır. Benzer şekilde, bu tür değişiklikler için EIP Şampiyonları, ilgili Uygulama/Araç Geliştiricilerini son kullanıcı geri bildirimi toplama ve herhangi bir dağıtım riskini azaltma çabalarına erken dahil etmelidir.

Fikir Birliği: Bazı EIP’ler, minimum nüans ile basit teknik iyileştirmeleri içerse de bazıları karmaşıktır ve farklı paydaşları farklı şekillerde etkileyen doğal takaslar olarak kabul edilir. Bu, topluluk içinde bazı EIP’lerin diğerlerinden daha tartışmalı olduğu anlamına gelir.

Tartışmalı tekliflerin nasıl ele alınacağına dair net bir kriter yok. İnsanları ağ yükseltmelerini benimsemeye zorlamanın hiçbir yolu olmadığından Protokol Geliştiricileri genellikle tartışmalı EIP’leri uygulamaktan kaçınırlar.

EIP Şampiyonlarının ilgili tüm paydaşlardan geri bildirim talep etmesi beklenir. Kendinizi çekişmeli bir EIP’nin şampiyonu olarak bulursanız, EIP’niz etrafında fikir birliği oluşturmak için itirazları ele almalısınız. Ethereum topluluğunun büyüklüğü ve çeşitliliği göz önüne alındığında, topluluk fikir birliğini ölçmek için kullanılabilecek tek bir ölçüm yoktur ve EIP Şampiyonlarının tekliflerinin koşullarına uyum sağlaması beklenir.

Ethereum ağının güvenliğinin ötesinde, ekosistemi diğer paydaşlar için çekici kılan şeyin Ethereum üzerinde kullanımları ve geliştirmeleri olduğu göz önüne alındığında Protokol Geliştiricileri tarafından Uygulama/Araç Geliştiricilerinin ve Uygulama Kullanıcılarının neye değer verdiğine ağırlık verilmiştir.

Ek olarak, farklı ekipler tarafından yönetilen tüm istemci uygulamalarında EIP’lerin uygulanması gerekir. Bu sürecin bir kısmı genellikle birden fazla Protokol Geliştirici ekibini belirli bir değişikliğin değerli olduğuna ve son kullanıcılara yardımcı olduğuna veya bir güvenlik sorununu çözdüğüne ikna etmek anlamına gelir.

Anlaşmazlıkların Ele Alınması

Farklı motivasyon ve inançlara sahip birçok paydaşa sahip olmak, anlaşmazlıkların yaygın olduğu anlamına gelir.

Anlaşmazlıklar, genellikle sorunun kökenini anlamak ve herkesin karar vermesine izin vermek için halka açık forumlarda uzun süreli tartışmalarla ele alınır. Genellikle de bir grup kabul eder ve mutlu bir ortam elde edilir.

Bir grup yeterince güçlü hissediyorsa, belirli bir değişikliği zorlamak zincirin bölünmesine neden olabilir. Zincir bölünmesi; bazı paydaşların, iki farklı blockchain’in ortaya çıktığı, protokolün farklı, uyumsuz sürümleriyle sonuçlanan bir protokol değişikliğini uygulamayı protesto etmesidir.

DAO Çatalı

Çatallar, ağda büyük teknik yükseltmeler veya değişiklikler yapılması ve protokolün kurallarını değiştirmesi gerektiği zaman ortaya çıkar. Ethereum kullanıcıları, yeni çatal kurallarını uygulamak için yazılımlarını güncellemelidir.

DAO çatalı, 2016’da güvenli olmayan bir DAO sözleşmesinin bir saldırıda 3,6 milyon ETH’nin boşaltıldığı olaya bir yanıt olarak geldi. Bu çatal, fonları hatalı sözleşmeden yeni bir sözleşmeye taşıdı ve hack’te fon kaybeden herkesin kaybettiklerini geri almasına izin verdi.

Bu eylem planı, Ethereum topluluğu tarafından oylandı. Herhangi bir ETH sahibi, oylama platformundaki bir işlem aracılığıyla oy kullanabildi. Çatallanma kararı oyların %85’inden fazlasını aldı.

Protokol, çatallanmada hack’i geri almak için karar verirken kullanılan oylar şu sebeplerden dolayı tartışmalıdır:

Oylamaya katılım inanılmaz düşüktü
Çoğu insan oylamanın yapıldığını bilmiyordu
Oy, sistemdeki diğer katılımcıların hepsini değil; sadece ETH sahiplerini temsil etti.

Topluluğun bir alt kümesi ise DAO olayının büyük ölçüde protokoldeki bir kusurdan kaynaklanmadığını düşündükleri için çatallanmayı reddetti.

Bugün, Ethereum topluluğu, sistemin güvenilir tarafsızlığını korumak için sözleşme hataları veya kayıp fon durumlarında müdahale etmeme politikasını benimsemiştir.

DAO Hack olayını izlemek için:

Çatallanmanın Faydası

Ethereum/Ethereum Classic çatalı, sağlıklı bir çatalın mükemmel bir örneğidir. Çatallanma yeteneği; önemli siyasi, felsefi veya ekonomik farklılıklar karşısında Ethereum yönetişiminin başarısında büyük rol oynar.

Beacon Chain Geliştirme

Ethereum yönetişim süreci, genellikle açıklık ve kapsayıcılık için hız ve verimlilikten ödün verir. Beacon Chain, gelişimini hızlandırmak için proof-of-work Ethereum ağından ayrı olarak piyasaya sürüldü ve kendi yönetişim uygulamalarını takip etti.

Tanımlama ve uygulama geliştirme, her zaman için tamamen açık kaynaklı olsa da yukarıda açıklanan güncellemeleri önermek için kullanılan resmi süreçler bunlarda kullanılmadı. Bu durum, değişikliklerin araştırmacılar ve uygulayıcılar tarafından daha hızlı belirlenmesine ve üzerinde anlaşmaya varılmasına izin verdi.

Beacon Chain, Ethereum yürütme katmanıyla birleştiğinde yönetişim süreci değişiklikleri önermek için uyumlu hale getirilecektir.

Kaynak:ethereum.org

Bu da ilginizi çekebilir: Ethereum’dan Optimism’e Köprüleme Nasıl Yapılır?

Kriptoparalar ve blockchain hakkındaki her türlü sorunuz için telegram kanalımıza davetlisiniz. Kanala katılmak için tıklayınız.