Ezgi Çoban
Blockchain teknolojisinin evrimiyle birlikte, farklı özelliklere sahip çeşitli yeni merkeziyetsiz platformlar ortaya çıkmıştır. Bu nedenle işletmenin ihtiyacına göre en uygun olanın hangisi olduğunu analiz etmek ve karar vermek karmaşıktır. Uygun bir blockchain protokolü seçmek çok fazla araştırma, analiz ve karşılaştırma gerektirir. Blockchain platformlarının paralel bir şekilde karşılaştırılması, sundukları çeşitli özelliklerin değerlendirilmesi için önemlidir.
Blockchain teknolojisinin uygulanması başlangıçta Bitcoin ile başlamıştır. Bitcoin’in işleyişi için kullanılan blockchain, Bitcoin işlemlerini kaydedecek temel bir dağıtılmış defter mekanizmasıydı. Bitcoin temel bir halka açık blockchain’di. Zamanla blockchain protokolleri gelişti ve şu anda dört temel blockchain protokolü türü bulunuyor:
Halka açık blockchain
Özel blockchain
Hibrit blockchain
Konsorsiyum blockchain
Blockchain teknolojisi, çeşitli türleriyle dijital verilerin şifrelenmiş bir deposu olarak hizmet vermektedir. Konsensüs mekanizmaları; dağıtılmış, merkeziyetsiz ve özerk bilgisayar ağı temelinde çalışır ve sürdürülür. Bir blockchain ağı yardımıyla işlemler, konsensüs mekanizmaları yardımıyla güvence altına alınır. Örneğin, yatay proof-of-history işlem sürecini tamamen takip eder böylece ağdaki her türlü hileli faaliyeti ortadan kaldırır.
Zamanında yapılan yükseltmelerle birlikte işlemler, kripto para birimi, mikro işlemler, akıllı sözleşmeler, DAO, dApp’ler, ölçeklenebilirlik, yönetişim, token’laştırma verimliliği ve birlikte çalışabilirlik gibi farklı yeteneklere sahip blockchain nesilleri ortaya çıkmıştır.
Bu makale, sağladıkları tüm özelliklerin anlaşılması için paralel bir karşılaştırma ile birlikte çeşitli blockchain’lerin sistematik bir dökümüdür.
Çeşitli blok zinciri türleri nelerdir?
Blockchain teknolojisinin temelleri nelerdir?
Blockchain’in kullanım alanları nelerdir?
Çeşitli blockchain ağlarının paralel karşılaştırması
Çeşitli Blockchain Türleri Nelerdir?
İşletmelerin ve start-up’ların blockchain’i kuruluşlarının sistemlerine giderek daha fazla entegre etmesiyle birlikte merkeziyetsiz teknoloji, kullanım durumlarına göre dört ana türe ayrılmıştır.
Halka Açık Blockchain
Halka açık blockchain’ler, açık kaynaklı blockchain ağlarıdır. Herkesin kullanıcılar, geliştiriciler, ağ üyeleri ve madenciler olarak ağın bir parçası olmasına izin verirler. Halka açık blockchain, herhangi bir kısıtlama olmaksızın tüm üyelerin eşit katılımına açıktır. Halka açık blockchain’de işlenen işlemler tamamen şeffaftır ve ayrıntılarını incelemek için ağın tüm tarafları tarafından erişilebilir.
Halka açık bir blockchain, merkezi bir otorite olmaksızın tamamen merkeziyetsiz bir yapıya sahiptir. Konum ve uyruğa bakılmaksızın herkes kendi isteğine göre ağa katılabildiğinden sansüre karşı son derece dayanıklıdır. Bu nedenle halka açık blockchain’ler asla kapatılamaz.
Özel Blockchain
Özel blockchain’ler izinli blockchain’lerdir. İnsanların bu blockchain’lere katılmak için izin almaları gerekir. Özel blockchain’lerdeki işlemler doğası gereği özeldir ve yalnızca özel blockchain’de çalışma iznine sahip ağ katılımcıları tarafından erişilebilir.
Bu blockchain’ler, işbirliği yapan ve verilerini paylaşan işletmeler için önemlidir ancak gizli iş verilerini halka açık bir blockchain’deki süreçlere dahil etmek istemezler. Özel bir blockchain, ağın çeşitli varlıkları zinciri çalıştırdığından ve böylece çeşitli katılımcılar ve yönetişim yapıları üzerinde eşit kontrole sahip olduğundan dolayı doğası gereği çok daha merkezidir.
Hibrit Blockchain
Hibrit bir blockchain, hem genel hem de özel bir blockchain ağının birleşik özelliklerini içeren bir ekosisteme sahiptir. Bu durum hibrit blockchain’in, özel blockchain’in gizliliğini ve güvenliğini, halka açık blockchain’in şeffaflığını içerdiğini açıklar. Böylece hibrit bir blockchain, herhangi bir veriyi uygunluklarına göre kamuya açık hale getirmek için gizlilik ve seçim sağlayarak bir iş operasyonunun esnekliğini güçlendirir.
Hibrit ekosistem, patentli interchain özelliği sayesinde mümkündür. Bu özellik, zincirin diğer blockchain protokolleriyle bağlantı kurmasını sağlar. Hibrit mekanizma sayesinde çok zincirli bir ağın oluşturulması kolaylıkla mümkündür. İşlemlerin gizliliğini artırmak için farklı halka açık blockchain’lerini tek bir seferde çalıştırma yeteneğine sahip olduklarından dolayı halka açık zincirler için kullanılan birleşik hash gücünden yararlanırlar.
Konsorsiyum Blockchain
Konsorsiyum blockchain’de bloktaki herhangi bir yeni katılımcının en baştan başlamak yerine kurulu yapıya bağlanmasına ve veri paylaşmasına izin verirler. Konsorsiyum blockchain’lerin yardımıyla kuruluşlar, zamanlarını ve geliştirme maliyetlerini güvence altına almak için uygun çözümler elde ederler.
Konsorsiyum blockchain’in; doğrulama, kontrol, güvenlik, ekonomik olarak uygulanabilirlik, esneklik ve madencilik süreci için gereken enerji gibi çeşitli avantajları vardır. Lojistik, sağlık ve sigorta, bankacılık ve finans gibi sektörler konsorsiyum blockchain’i uygulamaktadır.
Artık dört tür blockchain’e aşina olduğumuza göre blockchain’in özelliklerini daha derinlemesine inceleyelim.
Blockchain Teknolojisinin Temelleri Nelerdir?
Merkeziyetsiz blockchain teknolojisinin çeşitli temel özellikleri, aşağıdaki gibidir.
Konsensüs Mekanizması
Blockchain’ler, blockchain ekosisteminin her blok durumu üzerinde anlaşmaya varmak için kullanılan güvenli ve hataya dayanıklı bir mekanizmaya sahiptir. Konsensüs mekanizmasının tüm süreci, ağ üzerinde gerçekleşen her işlemin doğrulanmasını ve kimlik doğrulamasını içerir.
Basit bir ifadeyle konsensüs, deftere kaydedilen zincir üzerindeki verilerin geçerli olmasını ve değiştirilmemesini sağlar. PoW, PoS, PoH, oylama tabanlı konsensüs, lider tabanlı konsensüs, ekonomi tabanlı konsensüs, PoA ve sanal oylama konsensüsü gibi çeşitli konsensüs mekanizmaları, verilerin doğruluğunu ve zincirdeki herhangi bir validator veya madencinin kötü niyetli davranışını kontrol eder.
Blok Süresi
Blok süresi, bir blockchain platformunda yeni bir blok oluşturulmasında geçen süreyi ifade eder. Bir blockchain’deki işlemler anında yayınlanır ancak zincir serisindeki bir sonraki bloğa bağlanana kadar güvenilir değildirler. Bu nedenle işlemlerin hızlı bir şekilde doğrulanması için her zaman düşük bir blok süresi gereklidir, böylece ağ node’larının işlemi onaylamak için uzun süre beklemesi gerekmez.
Saniye Başına İşlem Oranı (TPS)
TPS veya blockchain’deki saniye başına işlem, her blok için hesaplanan işlem sayısıdır. Daha yüksek bir TPS, blockchain’deki ağ bant genişliğinin iyi olduğunu gösterir.
Ölçeklenebilirlik
Blockchain’de ölçeklenebilirlik, bir ağın yüksek verim durumunda daha fazla sayıda işlemi yerine getirebilme kabiliyetini ifade eder. Blockchain ölçeklenebilirliği, blockchain ekosisteminin gecikme ve önyükleme süresini en aza indirmek için artan işlem ve veri sayısını işleme kapasitesidir.
Farklı blockchain türlerinde, bunların işlem hacimleri de farklılık gösterir ve dolayısıyla platformların ölçeklenebilirlik faktörünü etkiler. Bir blockchain platformunun yüksek ölçeklenebilirliğe sahip olması, platformun diğer blockchain’lere kıyasla saniye başına daha fazla işlem gerçekleştirdiği anlamına gelir.
Değişmezlik
Bir blockchain platformunun en önemli bileşenlerinden birini değişmez bir defter oluşturmaktır. Merkezi veri tabanlarının güvenliğini sağlamak için üçüncü tarafların güvenine ihtiyaç duymalarından ötürü bu veri tabanlarını hack’lemek ve değiştirmek kolaydır. Ancak blockchain’in dağıtılmış defteri söz konusu olduğunda, bloklardaki herhangi bir veriyi zincir üzerine yazıldıktan ve kaydedildikten sonra değiştirmek imkansızdır. Bu nedenle, blockchain doğası gereği değişmezdir ve gerektiğinde özel denetim sunar.
İşlem Ücreti
Blockchain’deki işlem ücretleri, kullanıcıların işlemleri için madencilere bloklara dahil edilmeleri için ödedikleri tutardır. İşlem ücretleri sistemi bir arz ve talep mekanizması temelinde işler.
İş hacmi yüksekse ve işlemlere olan talep daha fazlaysa madenciler diğerlerine kıyasla daha fazla işlem ücreti ödeyen işlemleri dahil etmeyi tercih edecektir. Yüksek verim durumunda işlem ücreti arz-talep yapısına göre artar, böylece zincirdeki kullanıcıları işlemlerinin hızlı bir şekilde işlenmesi için daha fazla ödeme yapmaya zorlar.
Denetlenebilirlik
Dağıtık blockchain teknolojisi doğası gereği değişmez olduğundan ve veri tabanının her türlü kurcalanmasına karşı dirençli olduğundan, işlemler gerçek ve doğrulanmış verilerden sorumlu tutulur.
Bu nedenle blockchain verilerin denetlenmesine yardımcı olur. Denetçiler, çeşitli banka ekstrelerini aramak yerine, işlemleri doğrudan kamuya açık olan değişmez defterden doğrulama özgürlüğüne sahip olurlar.
Güvenlik
Blockchain’de aracılara güvenilmez ve doğrudan merkeziyetsiz bir şekilde çalışılır. Aracılar, çeşitli taraflar arasında güven oluşturmak için bir miktar ücret alırlar. Blockchain, verileri platforma dağıtarak merkezi otoriteyi veya yöneticiyi ortadan kaldırır. Bu nedenle blockchain’de güven, tüm ağ node’larının işlemi doğruladığı konsensüs protokolleri kullanılarak inşa edilir.
Şeffaflık
Blockchain, işleme dahil olan tüm taraflara işlemin ayrıntılarını sağladığı için yüksek düzeyde güvenlik ve şeffaflığa sahiptir. Blockchain platformunun her katılımcısı, blockchain ağında işlenen işlemlerin ayrıntılarına kolayca erişebilecektir.
Şimdi çeşitli blockchain platformlarını farklılaştıran farklı kullanım durumlarını irdeleyelim.
Blockhain’in Kullanım Alanları Nelerdir?
İş dünyasında bir blockchain’in çeşitli kullanım durumları vardır.
Akıllı sözleşmeler
Akıllı sözleşmeler, kodlarla yazılan ve platformun bazı belirli koşulları karşılandığında doğası gereği kendi kendini yürüten dijital sözleşmelerdir. Blockchain platformunda saklanırlar, değiştirilemezler ve merkeziyetsiz bir şekilde yürütülürler. Bu nedenle akıllı sözleşmeler yazıldıktan sonra değiştirilemeyen kodlara sahiptir. Blockchain platformunda gerçekleşen bir işlem veya ticaret yapan iki taraf arasında bir anlaşma şeklinde işlev görürler.
Merkeziyetsiz Uygulamalar veya dApps
Blockchain üzerine inşa edilen merkeziyetsiz uygulamalar, P2P ağları üzerinde çalıştırılan uygulamalar veya programlardır. dApp’ler arka uçlar şeklinde akıllı sözleşmeler kullanır. Blockchain ağlarında bir dApp katmanı yardımıyla iyi bir kullanıcı deneyimi ve gizlilik sağlanır.
Farklı blockchain’lerin kendi dApp’leri vardır ve bazı dApp’ler de doğası gereği birlikte çalışabilir. Bu da farklı ağlarda işlev gördüğü anlamına gelir. dApp’lerin değişmez kodları vardır, bu nedenle son derece güvenlidirler ve kodlar asla değiştirilemez. Blockchain’lerin aktif zincir node’ları tarafından yürütüldüğünde, dApp’ler sıfır kesinti süresiyle çalışır. dApp’ler herhangi bir merkezi otoriteye veya sansüre karşı dirençli olduğundan dolayı dApp’lerin yardımıyla güvenli bir şekilde hesaplama yapabilirsiniz.
Merkeziyetsiz Borsalar veya DEX
DEX, blockhain’e dayalı varlıklar için açık borsa piyasalarıdır. Bu piyasalar trader’ları doğrudan birbirine bağlar ve aracıları ortadan kaldırır. DEX platformları, işlemleri güvence altına almak için değişmez kodlarını kullanır. Farklı blockchain protokollerine dayanan çeşitli merkeziyetsiz borsalar vardır.
Merkeziyetsiz Finans ya da DeFi
Blockchain’in merkeziyetsiz finanstaki kullanım alanını, DeFi terimi karşılar. Buna borç verme, borçlanma, sigorta, varlık ticareti vb. dahildir. DeFi, aracıları ortadan kaldırmaya ve şeffaf, açık kaynaklı, izinsiz ve doğası gereği özerk bir finansal platform oluşturmaya odaklanır.
Çeşitli DeFi platformları ile insanlar, varlıklarının kontrolünü ele geçirebilir ve borçlanma, kripto ticareti, yüksek faizler kazanma, blockchain tabanlı varlıklardaki fiyat dalgalanmalarını izleme gibi P2P ağlarına dayalı çeşitli finans faaliyetlerini yürütebilirler.
Kimlik Yönetimi
Çeşitli dağıtılmış defterler, gerçekte kim olduğunuzu doğrulamak üzere kimliği incelemek için geliştirilmiş yöntemlere sahiptir. Kimlik belgelerini dijital olarak saklamak için çeşitli blockchain’ler kullanılmaktadır. Böylece, kimlik izleme ve yönetiminde blockchain’in uygulanmasıyla gizlilik artırılmıştır. Kimlik verileri merkeziyetsiz veritabanında saklandığından dolayı hiçbir zaman merkezi bir hata noktası yoktur.
Artık çeşitli kullanım durumlarına aşina olduğumuza göre son olarak farklı blockchain’lerin paralel karşılaştırmasına geçelim.
Çeşitli Blockchain Ağlarının Paralel Karşılaştırılması
Yıllar süren evrimle birlikte, blockchain teknolojisi artık çeşitli nesillere ayrılmıştır. Her bir blockchain nesli, önceki nesil blockchain’lerin çözemediği sorunları ele alan bir seviye yukarı konsensüs mekanizmasına sahiptir. Örneğin, ölçeklenebilirlik faktörü üçüncü nesil blockchain’lerde ikinci ve birinci nesil blockchain’lere kıyasla daha iyi çözülmüştür. İlk nesil blockchain’ler de akıllı sözleşmeler özelliğinden yoksundu. Benzer şekilde, birlikte çalışabilirlik ve TPS gibi diğer faktörler de üçüncü nesil blockchain’lerde daha iyidir.
Blok zinciri protokol karşılaştırmasının en önemli gerçeği, asla kalıcı olmaması ve zaman zaman yeni yükseltmeler ve konsensüs mekanizmalarıyla gelişmesidir. Dolayısıyla, protokollerin paralel bir şekilde karşılaştırılması asla sona eremez ve değişmez blockchain teknolojisi daha iyi analiz edilebilmesi için zamanla değişmeye devam edecektir.
- Bu da ilginizi çekebilir: Hizmet Olarak Blockchain (BaaS)
Kripto paralar ve blockchain hakkındaki her türlü sorunuz için telegram kanalımıza davetlisiniz. Kanala katılmak için tıklayınız.
