Central Bank Digital Currency (CBDC) Nedir?

CBDC, Central Bank Digital Currency yani Merkez Bankası Dijital Para Birimleri, piyasadaki diğer token’lar gibidir; ancak bunların farkı, bir merkez bankası tarafından piyasaya sürülmesidir. Merkez Bankası Dijital Para Birimleri, o ülkenin itibari para birimine sabitlenir.

CBDC popüler konu başlığı olması nedeniyle birçok ülke, konu hakkındaki araştırmalarını sürdürüyor ve geliştirmeye çalışıyor. Hatta bazıları bunları finansal sistemlerine entegre etmiş durumda. Pek çok ülke dijital para birimlerine geçmenin yollarını araştırdığı için bunların ne olduğunu ve toplum için ne anlama geldiğini anlamak oldukça önemli.

Merkez Bankası Dijital Para Birimleri (CBDC)

Fiat para birimi, bir ülkenin hükümeti tarafından çıkarılan, ihraç edilen bir para birimidir. Geleneksel olarak, banknot ve madeni para şeklindedir. Mal ve hizmet alışverişinde kullanılabilecek bir yasal para birimi, ödeme yöntemi olarak kabul edilir. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte, hükümetlerin ve finans kurumlarının fiziksel itibari paradan, işlemlerin dijital olarak kaydedildiği bir itibari para modeline geçildi.

Fiziksel para birimi hala oldukça kullanışlı; ancak bazı gelişmiş ülkelerde kullanımı önemli bir düşüş yaşadı. Ayrıca, Korona virüs salgını ile dijital ödeme yöntemlerine geçişi hızlandırdı.

Kripto para ve blokzinciri teknolojisinin hayatımıza girmesi ve gelişimiyle, günlük nakit harcamalarının popülerliği azaldı, bunun yerine dijital para birimlerine ilgi fazlasıyla arttı. Bu nedenle, dünya çapındaki hükümetler ve merkez bankaları, devlet destekli dijital para birimlerini kullanımını araştırmak için kollarını sıvadı. Uygulamaya koyulduğu zaman, bu para birimleri, tıpkı itibari para birimleri gibi, onları piyasaya süren hükümetin tam inancına ve desteğine sahip olacak.

Merkez Bankası Dijital Para Birimlerinin Amacı

Birçok ülkede, birçok insanın finansal hizmetlere erişimi halen yok veya kısıtlı. Sadece ABD’de, hanelerin %5’inden fazlası (7 milyonun üzerinde) banka kullan(a)mıyor.

CBDC’lerin temel amacı, işletmelere ve tüketicilere gizlilik, aktarılabilirlik, kolaylık, erişilebilirlik ve finansal güvenlik sağlamaktır. CBDC’ler, ayrıca, karmaşık bir finansal sistemin yoğunluğunu azaltır, sınır ötesi işlem maliyetlerini düşürür ve halihazırda alternatif para transferi yöntemlerini kullananlara daha düşük maliyetli seçenekler sunar.

Merkez Bankası Dijital Para Birimleri, dijital para birimlerinin mevcut haliyle kullanma risklerini de azaltacaktır. Kripto para birimleri, volatil bir yapıya sahip ve bu nedenle fiyatları gün içinde oldukça değişkenlik gösterir. Bu oynaklık birçok kişi için stres kaynağı olabilir ve bir ekonominin genel istikrarını etkileyebilir. Bir hükümet tarafından desteklenen ve bir merkez bankası tarafından kontrol edilen CBDC’ler, hanelere, tüketicilere ve işletmelere istikrarlı bir para bozdurma aracı sağlayacaktır.

CBDC Çeşitleri

Toptan ve perakende olmak üzere iki tür CBDC vardır. Toptan CBCD’ler, öncelikle finans kurumları tarafından kullanılır. Perakende CBCD’ler, tüketiciler ve işletmeler tarafından, tıpkı fiziksel para birimleri gibi kullanılır.

Toptan CBDC’ler

Toptan CBDC’ler, bir merkez bankasında rezerv tutmaya benzer. Merkez bankası, bir kuruma, para yatırması veya bankalar arası transferleri gerçekleştirebilmesi için bir hesap verir. Merkez bankaları daha sonra, borç verme ve faiz oranlarını belirlemek için zorunlu karşılıklar veya rezerv bakiyeleri üzerindeki faiz oranları gibi para politikası araçlarını kullanabilir.

Perakende CBDC’ler

Perakende CBDC’ler, genellikle kurumlar için ayrılmış, devlet destekli bir dijital para birimine benzer. Bu durumda, hükümet bunu tüketicilere ve işletmelerin bulunduğu tabana yayar. Perakende CBDC’ler aracı riskini, yani bankacılık kurumlarının iflas etme ve müşterilerin varlıklarını kaybetme riskini ortadan kaldırır.

CBDC’lerin İşaret Ettiği Sorunlar

Amerikan Merkez Bankası FED, bir CBDC’nin karşılaştığı kritik konular olduğuna inandığı ve başarılı bir şekilde tasarlanıp uygulanabilmesi için önce ele alınması gereken konuları yayınladı.

CBDC’lerin Ele Aldığı Sorunlar

Kredi ve likidite riskinden muaf
Sınır ötesi ödemelerde yaşanan sorunların giderilmesi
Doların rolünü desteklemesi
Finansal katılım
Halkın erişimini genişletmek

Ele Alınması Gereken Sorunlar

Mali yapı değişiklikleri
Mali sistem istikrarı
Para politikası etkisi
Gizlilik ve koruma
Siber güvenlik

CBDC’lerin Cevaplandırdığı Sorunlar

CBDC’ler üçüncü taraf risklerini ortadan kaldırır. Sistemde yer alan diğer riskler merkez bankasının sorumluluğunda olur.
Yüksek sınır ötesi işlem maliyetleri, karmaşık dağıtım sistemlerinin azaltılarak ve hükümetler arasındaki yargı iş birliğini artırarak düşürülebilir.
Dolar hala rezerv para birimidir. Bir ABD CBDC’si bu konumunu bırakmak istemeyecektir.
Bir ülkede, banka hesabı olmayan bireylere finansal erişim sağlamak için finansal sisteme dahil olunurken tâbi tutulan maliyetleri ortadan kaldırır.
CBDC’ler tüketiciler ve merkez bankaları arasında doğrudan bir bağlantı kurarak pahalı altyapı ihtiyacını ortadan kaldırabilir.

CBDC’nin Oluşturduğu Sorunlar

Ülkelerin mali yapısı büyük ölçüde değişebilir. Bu denli büyük bir değişikliğin hanehalkı harcamalarını, yatırımları, bankacılık rezervlerini, faiz oranlarını, finansal hizmetler sektörünü veya ekonomiyi nasıl etkileyeceği bilinmiyor.
CBDC’ye geçişin, finansal bir sistemin istikrarı üzerindeki etkileri henüz bilinmiyor. Örneğin, bir mali kriz sırasında para çekme işlemlerini kolaylaştırmak için yeterli merkez bankası likiditesi olmayabilir.
Merkez bankaları, enflasyonu, faiz oranlarını, borç vermeyi ve harcamaları etkilemek için para politikası uygular ve bu da istihdam oranlarını etkiler. Merkez bankalarının ekonomiyi olumlu yönde etkilemek için ihtiyaç duydukları araçlara sahip olduklarından emin olmaları gerekecek.
Gizlilik, kripto para biriminin arkasındaki en önemli etken kullanıcıların gizliliğidir. CBDC’ler, bu gizliliğe ne kadar sadık kalacağı şüpheli.
Hepimizin malumu, kripto paralar siber korsanlarının hedefi haline geldi. Merkez bankası tarafından piyasaya sürülen bir dijital para birimi büyük olasılıkla aynı korsanların ilgisini çekecektir, bu nedenle sisteme sızmayı ve varlık ve bilgi hırsızlığını önleme çabalarının en üst düzeyde olması gerekir.

CBDC ve Kripto Para Birimleri

Kripto para ekosistemleri, yavaş düzenlemelerin her işlemin şartlarını dikte etmediği alternatif bir para birimi sistemine bakış açısı edinmemizi sağladı. Çoğaltılmasını veya taklit edilmesini zorlaştıran fikir birliği mekanizmalarıyla güvence altına alınmıştır. Merkez Bankası Dijital Para Birimleri, kripto para birimlerine benzer olacak şekilde tasarlanmıştır; ancak blokzinciri teknolojisini veya fikir birliği mekanizmalarını gerektirmeyebilir.

Ek olarak, kripto para birimleri regülasyonlara tâbi değildir ve merkeziyetsizdir. Değerleri, yatırımcı duyarlılığı, kullanım ve kullanıcı ilgisi tarafından belirlenir. Bunlar, spekülasyon için daha uygun olan değişken varlıklardır, bu da onların istikrar gerektiren bir finansal sistemde kullanımını zorlaştırıyor. CBDC’ler, fiat para biriminin değerini yansıtır ve istikrar ve güvenlik için tasarlanmıştır.

CBDC Bir Kripto Para Birimi mi?

Merkez Bankası Dijital Para Birimleri, fikren kripto para birimleri ve blokzinciri teknolojisinden faydalanmaktadır. CBDC’ler bir hükümet tarafından desteklenir ve uygulamaya konulduğunda yasal ödeme aracı olarak kabul edilir.

CBDC Blockchain Tabanlı mı?

Boston FED, çalışan bir CBDC modeli geliştirmek için Michigan Teknoloji Enstitüsü’nün Dijital Para Birimi Girişimi ile birlikte çalışıyor. Araştırmada Blockchain yer alıyor, ancak CBDC’nin dağıtık defterler ve fikir birliği mekanizmalarını kullanıp kullanmayacağı hala belirsizliğini koruyor.

Özetle

Merkez bankası dijital para birimi, bir ülkenin fiat para biriminin dijital versiyonudur.
Bir CBDC, bir ülkenin para otoritesi veya merkez bankası tarafından dağıtılır ve düzenlenir.
CBDC’ler finansal katılımı teşvik eder, para ve maliye politikasının uygulanmasını basitleştirir.
Merkezi bir para birimi olarak, bazı kripto para birimlerinin yaptığı gibi işlemleri anonimleştirmeyebilir.
Birçok ülke CBDC’lerin ekonomilerini, mevcut finansal ağları ve istikrarı nasıl etkileyeceğini araştırıyor.

Kaynak: Investopedia

Bu da ilginizi çekebilir: Web 3.0 Nedir ?

Kriptoparalar ve blockchain hakkında; her türlü sorunuz için telegram kanalımıza davetlisiniz. Kanala katılmak için tıklayınız.