Semih Yiğit
2008 yılında Satoshi Nakamoto’nun yayınladığı Bitcoin makalesinden bu yana 13 yıl geçti. Sizin de bildiğiniz üzere konu blokzinciri ise 13 yıl uzun bir süre.
Bu süre boyunca merkeziyetsizlik, güvenlik ve ölçeklenebilirlik üzerine birçok tartışma yaşandı. Vitalik Buterin bu tartışmaların üzerine Türkçeye “imkânsız üçleme” olarak çevirebileceğimiz “scalability trilema”(1) terimini ortaya attı. Bu teoriye göre ölçeklenebilirlik, güvenlik ve merkeziyetsizlik aynı anda sağlanamazdı.
Güvenlik asla taviz verilemez bir konu. Öte yandan ölçeklenebilirlik çok önemli bir ihtiyaç. Merkeziyetsizlik blokzinciri felsefesinin temelinde yer alıyor. Peki ne olacak? Geçtiğimiz yıllarda blok büyüklüğünü arttırılması ve konsensüs mekanizmaları üzerinden ölçeklenebilirlik tartışmaları yapıldı.
Vitalik Buterin’e göre blok büyüklüğünü arttırmak ölçeklenebilirliğe katkı sağlasa da bunun bedelini merkezileşmek (2) olarak görüyor. Kısaca teknik kısmından bahsetmek gerekirse. Blok büyüklüğünün arttırılması daha güçlü donanım gerektirdiğinden madencilik sadece güçlü sermayedarların elinde devam ettirilebiliyor.
Diğer yandan ise iş ispatı (PoW) ve pay ispatı (PoS) mekanizmalarının da madenciliği giderek merkezileştirdiğine dair eleştiriler var. Bitcoin madencilik havuzunun dağılımına baktığımızda payların eşitsiz bir şekilde dağıldığı görünüyor. Geçen zamanda Bitcoin madenciliği giderek zorlaştığından sadece güçlü madenciler ayakta kaldı. Şu anda en büyük madenci havuzu toplam havuzun yaklaşık 3’te birine hakim.(3) Bu demek oluyor ki her 3 bloktan birisini bu havuz tarfından üretiliyor ve ödül oraya gidiyor. Burada nispi bir tekelleşme olduğunu görüyoruz. Öte yandan pay ispatı modelinde ise madencilik stake edilen miktarlar üzerinden yapılacağından daha fazla miktarda stake eden büyük pay alabiliyor. Burada da yine gelecekte bir tekelleşme öngörülüyor. (4)
Buraya kadar anlattığım kadarıyla siz de fark etmişsinizdir ki daha fazla hız ve daha düşük ücret için tam merkeziyetsizlikten taviz veriliyor. Bu işin sadece madencilik tarafı. Endişe duyduğum ikinci bir alan daha var.
2017 yılında Roger Ver(5), şimdi ise Elon Musk. Sermayedarların fiyat üzerinde bu kadar etkili olmaları beni ürkütüyor. Ellerinde büyük miktarda kriptopara tutan bu sermayedarlar ve türevleri çeşitli manipülasyonlarla fiyat üzerine ciddi etki ediyor. Öte yandan bu manipülatif hareketlerinin arkasında da kripto servetlerini açtıkları pozisyonlarla arttırıyor olmaları pek muhtemel. Bu da sermayedarların gücüne yeni bir güç katıyor.
Bitcoin’i yaratan Satoshi Nakamoto meselenin bu kadar büyüyeceğini öngörmüş müydü bilemeyiz. Onun felsefesinde merkeziyetsizlik vardı. Şimdi ise hem madencilik tarafında hem de fiyat tarafında sermaye otoritesinin güçlendiğini görüyoruz. Aklıma takılan soru şu: Biz bir yandan devlet ve kurumların otoritesinden kaçınıp merkeziyetsizliğe gidiyoruz sanarken öte yandan blokzinciri üzerinde sermayedarların otoriteleştiği merkezi bir konuma mı gidiyoruz?
Şahsi görüşüm şu an işin öyle göründüğü ve kapitalizmin yeni bir evresine gittiğimiz yönünde. Heyecanla yeni gelişmeleri takip etmeye devam edeceğiz. Umarım yanılırım.
Kaynaklar:
1-https://aakash-111.medium.com/the-scalability-trilemma-in-blockchain-75fb57f646df
2-https://vitalik.ca/general/2021/05/23/scaling.html
3-https://www.blockchain.com/charts/pools
4-https://medium.com/stakin/centralization-of-stake-in-pos-f7ccb8f8254
5-https://ismailhpolat.com/bitcoinin-altını-üstüne-getiren-adam-f2b63be4b41e?gi=1c748f3bcee
Kriptoparalar hakkında; merak ettikleriniz, öğrenmek istedikleriniz, soru-cevap, güncel analizler için Telegram kanalımızda bizi takip edin ve iletişimde kalın. KoinSaati’nin Telegram Kanalına katılmak için tıklayınız.
