Gavin’e göre Web 3.0’a geçebilmemiz için bize lazım olan şey kemikleşmiş sabit protokoller değil, kendini değiştirebilen ve geliştirebilen protokollerdi. Peki, Nedir bu Web 3.0?

Web 3.0’ı bilgisayarınızda çalıştırabileceğiniz bir Magna Carta -“despotun keyfi otoritesine karşı bireyin özgürlüğünün temeli” olarak düşünün. — Gavin Wood

Ethereum’daki homojen sharding’e kıyasla Gavin’in hayal ettiği yapının her yeri değişebilir, gelişebilir ve özelleşebilir olmalıydı. Böylece Ethereum’un homojen sharding vizyonundan farklı olarak hem temel zinciri hem de shard’ları değişip gelişebilecek heterojen sharding vizyonunu ortaya koydu: Polkadot

 

Polkadot’un Ethereum 2.0’a oldukça benzer yanları vardır. Polkadot’un consensus mekanizması Grandpa ve Ethereum 2.0’ın consensus mekanizması Casper FFG, aynı consensus ailesindendir. Ethereum Beacon Chain ile Polkadot Relay Chain yine birbirine oldukça benzer fonksiyonları yerine getiren yapılardır. Polkadot’daki Parachain’ler de Ethereum 2.0’daki Shardlara oldukça benzer.

 

Gavin’in Ethereum’un vizyonundan farklı olarak Polkadot’da görmek istediği şeylerin başında yönetim mekanizması vardır. Polkadot’un yönetim mekanizmasının yanı sıra her bir Parachain’in de kendi yönetim mekanizması bulunur. Böylece hepsi birbirinin aynısı olan Shard’lar yerine kendi odak noktasına göre özelleşmiş Parachain’ler bulunur. Polkadot ekosisteminin en önemli parçası da işte bu Parachain’lerdir. Polkadot ismi kullanılarak IDO’larda insanlara pazarlanan projeler ile Parachain projelerini birbirine karıştırmamalısınız. Parachain’ler “Para”-llel Block-”Chain”lerdir. Yani uygulamalardan daha çok blockchain projelerinin muadilidirler.

Herkes Parachain oluşturabilir, her Parachain kendi başına bağımsız bir blockchain olarak çalışabilir ama her Parachain Polkadot’a bağlanıp bir shard gibi çalışamaz. Polkadot’a bağlanabilecek Parachain sayısı sınırlıdır. İşte bu noktada devreye çok önemli bir mekanizma giriyor: Parachain Auctions.

Polkadot’da bir slot edinerek Polkadot’un güvenliğinden yararlanmak, Polkadot ve diğer Parachain’ler ile güven gerektirmeyen etkileşimlere girebilmek için Parachain projelerinin Parachain Slot’u edinmesi gerekir. Bu slotların dağıtımında projeler birbiriyle yarışırken Polkadot’un coini olan DOT kilitlemeleri gerekir. Parachain’ler, bir Slot’un dağıtımında en çok DOT kilitlemeyi teklif ederek kazandığı takdirde de Parachain’inini Polkadot’a bağlayabilir.

Parachain Auction’ları ile ilgili bir diğer önemli husus da Crowdloan’lardır. Crowdloan’lar vasıtasıyla Parachain projeleri kullanıcılara onlar adına DOT kilitlemeleri karşılığında token ödülü ve başka teşvikler sunar. Bu sayede DOT sahipleri destekledikleri projeler adına DOT kilitleyerek çeşitli ödüller kazanırlar. Parachain’ler de hem topluluğa tokenlerini dağıtmış olur hem de slot kazanmış olur.

The Great Experiment: KUSAMA

 

Polkadot’un sürekli değişim ve gelişime dayalı modeli, aynı zamanda bir güvenlik riski de oluşturuyor. Bu sebeple, Polkadot’un Testnet’i Kusama gerçekçi bir test ortamı oluşturabilmesi için bir gece ansızın Testnet’likten terfi etti ve üzerinde gerçek değerlerle işlem yapılan bir Canary Network’e dönüştürüldü. Böylece, şuan market değeri 4 milyar dolara yaklaşan ve gelişmeye devam eden bir ağ daha oluşmuş oldu.

Kusama’nın Polkadot’a göre network parametreleri daha agresif, yönetim süreçlerindeki bekleme süreleri daha kısa, geliştirmeleri uygulamada risk iştahı daha yüksek. Örneğin, Kusama’nın hedeflenen Node sayısı Polkadot’dan daha fazla, ilk etapta Polkadot’da 100 Parachain’e kadar çıkılması planlanırken Kusama’da 400 Parachain’e kadar çıkılması planlanıyor. Kusama şuan 7.Parachain’i için Parachain Auction’ı yaparken Polkadot şimdiye kadar hiç Parachain Auction’ı yapmadı. Yazılım hazır, Kusama “test in production” mantığıyla ilerlerken Polkadot kapsamlı Audit’lerin tamamlanmasını bekliyor, aynı zamanda Kusama’daki süreçlerin sorunsuz gerçekleşip gerçekleşmediğini izliyor.

Polkadot ve Kusama arasındaki ilişkiye benzer bir ilişki, aynı zamanda Parachain projelerinde de mevcut. Polkadot için geliştirme yapan her Parachain projesi, Kusama üzerinde çalışacak ve hızlıca ilerleyecek bir kardeş ağ da oluşturuyor. Bu sebeple, Parachain projelerinden bahsederken genelde bir Polkadot bir Kusama üzerinde olacak şekilde iki farklı blockchain’den bahsediyor olacağız.

Webassembly – WASM

 

Web Assembly, Polkadot’un ekosistemi içerisinde bir etkileşim standartı oluşturmasının yanı sıra akıllı kontratların geleceği için de önemli bir teknolojidir. Genel yazılım ekosisteminde de yazılımların farklı platformlarda sorunsuz çalışabilmesi için çok önemli bir konsepttir. Benim de oldukça önem verdiğim bu teknolojinin gücünü anlayabilmeniz için şöyle bir örnek vereyim. Web Assembly sayesinde tarayıcınız üzerinden sorunsuz şekilde AAA oyunlar oynayabilirsiniz.

Akıllı kontratlar açısından baktığımızda da EVM yani Ethereum sanal makinesi kullanmayan akıllı platformlar, ya Web Assembly kullanıyordur ya da Web Assembly muadili bir standart kullanıyordur. Ethereum’un kendisi dahi Ethereum 2.0’da modifiye edilmiş WASM kullanmayı planlıyor, buna da eWASM deniyor. Kısacası EVM şimdinin standartı, WASM ise geleceğin standartı.

WASM her ne kadar geleceğin teknolojisi olsa da bu tercihi yapan blockchainlerin EVM kullanan blockchainlere kıyasla geliştirici bulmakta oldukça zorlandığını gördük. Bunun nedeni, bugünün gerçeği de EVM. Bu sebeple, projelerin geliştirme süreçlerinde çok önemli bir karar vermesi gerekiyor. EVM seçip kolayca geliştirici mi çekecekler, yoksa WASM seçip EVM’nin yavaşlığından mı kurtulacaklar?

EOS, Solana ve DFINITY gibi platformlar hız odaklı seçim yaparak EVM kullanmazken; BSC, Avalanche, Fantom gibi projelerde rahat geliştirme ortamı tercih edilerek EVM kullanıldığını görüyoruz. Peki, Polkadot?

Polkadot, blockchain projelerine beraber çalışacakları ekosistemi ve gerekli bütün araçları sunar. Polkadot’un Parachain altyapısı Substrate’de hem EVM hem de WASM için hazır modüller mevcut. Bu modülleri kullanıp kullanmamak veya değiştirerek kullanma tercihini yapacak olanlar ise Parachain’lerdir.

Substrate

 

Polkadot’un altyapısı demişken biraz Substrate’den bahsetmek lazım. Substrate, geliştiricilerin kolayca kendi blockchainlerini oluşturabilmeleri için Polkadot’un arkasındaki Parity Technologies (eski adıyla EthCore) tarafından oluşturulan bir blockchain framework’üdür. Bu framework sayesinde daha önce geliştirilmiş consensus sistemlerini, iletişim protokollerini, akıllı kontrat ortamlarını geliştiriciler kolaylıkla entegre edebiliyor. Önemli iş yüklerinden kendilerini kurtardıktan sonra özelliştirmek istedikleri noktaya odaklanabiliyorlar. Meraklıları linkten framework hakkında daha fazla bilgi edinebilir. substrate.dev

Substrate ile geliştirilmiş blockchainler’in önünde 3 farklı seçenek bulunur. Bunlardan birincisi, bağımsız bir Substrate blockchain olmaktır. Compound ve Stafi buna örnek 2 projedir. İkinci seçenekleri ise Parathread olmaktır. Parathread’ler, Polkadot veya Kusama’ya etkileşime girdiği oranda ödeme yapar. İşlem ücreti öder. 3. seçenek de Polkadot veya Kusama’ya tamamen bağlanarak Parachain olmak ve ekosistemin güvenlik garantileri altında çalışmak. Bunun için de projenin Parachain slotu kazanması gerekir. O zaman gelelim Parachain’lere.

Parachain Projeleri

All-in-One DeFi Hub: ACALA

Polkadot’da bir çok uygulamaya özel blockchain görmeyi beklemekle beraber yine de akıllı kontratlar ekosistemin en önemli parçası olacaktır. Buna rağmen, akıllı kontrat Parachain’lerinde dahi birbirlerine göre ciddi farklar göreceğiz. Tek bir amaç uğruna dahi görülecek bu farklı yaklaşımlar, Parachain’lerin birbirlerinin ikizi olan Shard’lara kıyasla sunduğu artıları gösterecektir. Bunun en önemli örneği de Acala. Acala DEFI’yi(Merkeziyetsiz Finans) odağına alan bir akıllı kontrat projesi. Bunu yaparken Acala kendine has birçok özellik de kullanıcılara ve geliştiricilere sunuyor. Bunlardan ilki Acala DEX(Merkeziyetsiz Borsa).

Acala DEX, Acala Parachain’inde native şekilde bulunan bir merkeziyetsiz borsadır. Gavin Wood’un Parachain’leri geliştirmesindeki en önemli sebeplerden biri, Solidity’i ve Gas Cost mekanızmasını yazan kişi olarak akıllı kontratlardaki her işlemden sonra GAS hesabı yapmanın ne kadar maliyetli bir işlem olmasını bilmesiydi. Parachain’lerin kendi doğal uygulamaları ise bir akıllı kontrat olmadıkları için bu gereksiz GAS ölçümünü tekrar ve tekrar yapmak zorunda kalmazlar. Acala DEX’in de en önemli avantajlarından biri budur.

Her tokeni GAS olarak kullanabilmek: Acala kendi içerisinde doğal bir DEX barındırdığı için bu DEX vasıtasıyla tokenlerinizi GAS tokeni yerine kullanma yeteneğine de sahip. Bu sayede GAS için sürekli token bulundurma derdine düşmeden rahat rahat tokenlerinizi birbirine çevirebilir ve ekosistemde kullanabilirsiniz.

Acala Dollar: Acala aynı zamanda doğal bir merkeziyetsiz dolara da sahiptir. Bu merkeziyetsiz doların değeri DAI’de olduğu gibi çeşitli collaterallerle desteklenir. Yine MakerDAO’nun gerçek dünya assetlerini collateral olarak kullanmak için anlaşma yaptığı Parachain projesi Centrifuge ile de Acala’nın anlaşması var ve ileride bu anlaşmanın meyvelerini de görebiliriz.

Liquid Staking: Acala’da doğal bir staking mekanızması da bulunur. Bu sayede stakelediğiniz DOT’larınız karşılığında LDOT alırsınız ve likiditeniz stakingde kilitli bir şekilde beklememiş olur. Örneğin bu LDOT’ları collateral olarak kullanıp AUSD borçlanabilir ve bu AUSD’leri de ayrıca değerlendirebilirsiniz.

Oracle: Acala’da Chainlink’in de desteklediği doğal bir Oracle modülü bulunur bu sayede projeler ihtiyacı olan datalara kolayca erişebilir.

On-chain Scheduler: Standart akıllı kontrat zincirlerinde akıllı kontratlar otomatik bir şekilde işlem tetikleyemezler. Bunun için liqudation yapması gereken uygulamalar bu işlemi kendileri için gerçekleştiren kullanıcılara ödeme yapmayı vaad eder. MakerDAO ve Liquity gibi uygulamalarda bunu görmek mümkündür. Ödülü yeterli bir garanti olarak görmeyenlerde bunu otomatik yaptırmak isterlerse de KP3R, Gelato, Chainlink Keepers gibi 3.taraf uygulamalara ödeme yapmaları gerekir. Acala’da ise bu özellik doğal bir şekilde bulunmaktadır.

 

Upgradable Contracts: Standart akıllı kontrat sistemlerinde akıllı kontratlar immutable olarak kodlanmıştır. Bir kodun sonsuza kadar hiçbir değişiklik gerektirmeden çalışması bir ütopyadır. Ethereum’da çeşitli hardfork kaynaklı kullanılamaz hale gelen kontratlar dahi mevcuttur. Kod hatalarına ise hiç girmiyorum. Bu sebepten geliştiriciler bu sınırlamanın etrafından dolanmak için yıllardır çeşitli yöntemlere zaman harcayıp durmaktalar. Bugün bütün Ethereum uygulamalarında bir yönetim mekanizması ve bu yönetim mekanizmasıyla değiştirilebilmek için çeşitli Proxy Kontratlarla değiştirilebilir hale gelmiş kontratlar bulunur. Acala ise geliştiricileri bunlarla uğraştırmaz gerekli şartlar sağlanıyorsa Acala’daki akıllı kontratlar upgrade edilebilir.

Acala ilk etapta bu gibi ek özelliklerle geliştirdiği Ethereum geliştiricilerinin geliştirme yapabileceği EVM+ altyapısını sunacak. Sonrasında Ink!, Ask! gibi dillerle geliştirme yapılabilecek veya Solang ile Solidity’nin compile edilebileceği WASM altyapısı desteği gelecek. Acala WASM desteği için daha önce WASM odaklı çalışacak kendi Parachain’ini çıkarmayı planlayan Patract ekibi ile işbirliği yapmaktadır. Patract ekibi artık kendi Parachain’ini çıkarmak yerine diğer Parachain’lere WASM konusunda yardımcı olmaya odaklanmış durumda. Bu kararı vermeseler onlardan da önemli bir Parachain olarak bahsedecektim.

 

Acala’nın destekleyicileri arasında Coinbase Ventures, Pantera, Polychain Capital, Arrington XRP Capital, Digital Currency Group gibi önemli Venture Capital firmaları bulunmaktadır.

 

Acala’nın Kusama ağındaki kardeşinin ismi Karura’dır ve Kusama’nın ilk Parachain slotunu ezici bir farkla kazanmıştır. Acala ve Karura hakkında bilgi almak için Acala & Karura Türkiye telegram grubuna katılabilirsiniz. t.me/Acala_Turkiye

**Yazının devamı gelecektir…